De toekomst van ons eten
“In Porto Velho kon je soms niet verder kijken dan tien meter door de rook” vertelt ecoloog dr. Pita Verweij (UU). Ze woonde twee jaar in een zogenaamd kolonisatiefront, daar waar de grens tussen landbouw- en bosgebied steeds verder oprukt. De opstijgende rookpluimen hebben alles te maken met onze vleesconsumptie. Als onderzoeker naar landgebruik en biodiversiteit zag Verweij hoe bossen plaatsmaakten voor graasgebied voor vee. Ook sojateelt draagt daaraan bij, weliswaar indirect. Dat zit zo: door de stijgende vleesconsumptie wereldwijd is er meer ruimte nodig voor de productie van veevoer, waaronder soja. Veel van die soja wordt verbouwd in de Cerrado, een savannegebied grenzend aan de Amazone. De veeteelt die daar oorspronkelijk plaatsvond moet vervolgens doorschuiven naar het Amazonegebied. Steeds vaker worden daar bosgebieden in brand gezet om het land hier bruikbaar te maken voor grazers.
Op deze manier wordt er per jaar 2,1 miljoen hectare ontbost voor vleesproductie, dit is 41 procent van de totale tropische ontbossing. Daarbij wordt 18 procent van de totale tropische ontbossing toegeschreven aan oliegewassen als soja. Opgeteld kan dan de helft van de ontbossing wereldwijd worden gelinkt aan onze vleesproductie. Wat zijn de gevolgen daarvan? En zijn er alternatieven om soja dichterbij huis te produceren? Of is de enige optie om te minderen met vlees eten?
Een experiment met de longen van de aarde
De Amazone speelt, als grootste tropische bos ter wereld, een cruciale rol bij het handhaven van het klimaat op aarde. Hier liggen namelijk enorme hoeveelheden koolstof opgeslagen in de bomen en bodem. Als het tropische bos afbrandt komt veel van die koolstof vrij, waardoor de CO2-uitstoot toeneemt en klimaatverandering verder wordt aangejaagd.
Nooit eerder lieten we in zo’n rap tempo bossen verdwijnen. Het is een gevaarlijk experiment, legt Verweij uit. “We onderwerpen het enorme systeem wat het leven op aarde ondersteunt aan een gigantisch experiment waarvan we de uitkomsten nog niet weten.” Als de ontbossing aanhoudt kan er zelfs een tipping point worden overschreden: de gevolgen van ontbossing zetten dan een onomkeerbare verandering in gang. Het regenwoud in de Amazone dreigt daarmee te veranderen van permanente koolstofopslag in permanente koolstofuitstoter.
Niet alleen zijn de bomen in het Amazonegebied van belang voor het inperken van de CO2-uitstoot, maar ook voor de biodiversiteit. Wereldwijd staat de biodiversiteit onder druk, 40 procent van die mondiale biodiversiteit bevindt zich in de Amazone. Elke vierkante kilometer bos die verdwijnt brengt daarmee risico’s met zich mee. “Het overgrote deel van de soorten hebben maar een beperkt verspreidingsgebied, als een aantal vierkante kilometer bos wordt gekapt en het leefgebied van die soort zich precies daar bevindt kan die soort zomaar uitsterven” legt Verweij uit. Van het gebied waar de gouden leeuwaapjes door de bomen zwiepten resteert slechts 2 tot 3 procent.
Toekomstbeeld
De gevolgen van soja- en vleesproductie voor de biodiversiteit en het klimaat lijken in één richting te wijzen: veel minder vlees eten en zoveel mogelijk vlees vervangen door plantaardige eiwitten. “Als je plantaardige eiwitten direct consumeert heb je tien keer minder land nodig dan wanneer je die eiwitten voert aan dieren om vervolgens het dierlijke eiwit te eten.” Maar als we minder afhankelijk moeten worden van soja, wat zijn dan de alternatieven? Pita Verweij noemt enkele opties, zo kunnen we ‘oude’ gewassen als lupine, veldboon of erwt herintroduceren, en koeien meer reststromen uit de akkerbouw voeren. Hoopvol vertelt Pita verder dat op dit moment aan de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan wordt naar vormen van agroforestry, waar koeien tussen walnootbomen grazen, in een divers landschap. Koeien hoeven dan niet met soortgenoten in een benauwde stal te staan en de biodiversiteit neemt toe.
Als je meer wil weten over de alternatieven voor soja-import, kijk dan hier de lezing terug.
