5G heeft consequenties voor het milieu

Het is de nieuwste manier om data te versturen, het is vele malen sneller dan voorganger 4G en wordt in Nederland opgezet as we speak. 5G komt er in 2020 al aan en biedt veel mogelijkheden, van opereren op afstand tot het streamen van extreem zware games, of het creëren van een geautomatiseerd netwerk van zelfrijdende auto’s. Maar er zijn ook zorgen: 5G zal onze honger naar data alleen maar versterken en zo tot een toename in internetgebruik leiden. Dit gaat impact hebben op het milieu en daar lees je weinig over. Wat zegt dit over ons en onze drang naar vooruitgang?

Dit artikel valt onder het dossier: Technologie van de toekomst

Werking en voordelen

5G staat voor ‘5^e generatie mobiele netwerk’. Na 3G en 4G is het de derde generatie van mobiele netwerken waarmee internetten mogelijk is. Door de veel hogere frequenties die 5G gebruikt is de verbinding echter een stuk sneller. Een nadeel van deze hoge frequenties is wel dat het signaal aanzienlijk minder ver komt dan 4G-straling, waardoor er door het hele land veel kleine, signaal-versterkende antennes moeten worden gemonteerd. Dat is een grote klus maar zodra het werkzaam is biedt het netwerk veel voordelen.

Allereerst maakt de hoge capaciteit van 5G het mogelijk om ongeveer een miljoen apparaten per vierkante kilometer aan te sluiten op het netwerk. Bij 4G waren dat er ‘maar’ honderdduizend. Dit maakt het mogelijk om meer smart-apparaten tegelijkertijd aan te sluiten, zoals slimme koelkasten of koffiezetapparaten, maar ook slimme elektrische auto’s of zelfs grote schepen (waar ze in Rotterdam al mee experimenteren). Vandaar dat 5G de toekomstige ruggengraat van het ‘internet-der-dingen’ wordt genoemd. Ten tweede zorgt de hoge capaciteit ervoor dat verbinding van je apparaten meer ruimte heeft en je daarom meer kunt internetten zonder andere apparaten in weg te zitten. Dat bevordert de snelheid van het netwerk. Ten slotte heeft 5G ook minder vertraging in de verbinding, ofwel latency. Dat betekent dat informatie sneller aankomt op de gewenste bestemming. Dit maakt bijvoorbeeld chirurgie op afstand mogelijk, omdat elke beweging die een chirurg maakt zo’n 1 tot 10 milliseconde later met robothanden wordt uitgevoerd.

Uitstoot

5G heeft ook een nadelige kant die maar weinig aandacht krijgt. Doordat de technologie nog intensiever datagebruik mogelijk maakt (en de mens hier natuurlijk vol genoegen gebruik van zal maken), zal het tot een forse toename in internetgebruik leiden. Al deze data wordt opgeslagen in grote datacenters die stroom moeten hebben om aan te blijven en gekoeld te worden. Deze datacenters waren in 2016 al verantwoordelijk voor 2% van de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen. Dat is drie keer zoveel als de NS en zelfs meer dan de luchtvaart, een sector waar veel kritiek op is vanwege de grote hoeveelheid broeikasgassen die het uitstoot. Met nog meer aankomende streamingdiensten en het internet-der-dingen dat 5G zal ondersteunen, neemt het energieverbruik van datacenters toe tot bijna 10% van het wereldwijde verbruik. Tenzij er drastisch wordt ingegrepen zal dit ook leiden tot een sterke toename in uitstoot.

Terwijl Google 1 miljard euro investeert in Nederlandse datacenters om deze toename op te vangen, wordt er weinig gerept over de uitstoot waar het mee gepaard gaat. Zeg nou zelf, 4G-snelheden behouden terwijl je ook 5G-snelheden kunt hebben is ook een vreemde gedachte. Streams in Ultra HD (vier keer scherper dan Full HD, waar nu nog de meeste televisies zijn uitgerust) zullen met hulp van 5G hun weg naar onze telefoons, laptops en televisies vinden. Nóg mooier beeld dat uiteindelijk de standaard zal worden. Maar het kost wel vijf keer zoveel data. Als je nu niet wakker ligt van de energie die jouw Netflix-stream verbruikt, zal je dat dan wel doen als je deze stream over vijf jaar in Ultra HD kijkt?

Overigens zou je kunnen zeggen dat de drang naar 5G niet begint bij het individu. Nationale overheden jutten elkaar namelijk op in wat internationale media de ‘5G-race’ noemen: een wedstrijd om wie het eerst een werkend 5G-netwerk heeft. Wie dit wint kan natuurlijk als eerste hun economie van het netwerk laten profiteren. Datzelfde geldt voor telecombedrijven, die op hun beurt kunnen profiteren van de 5G-race door het netwerk ervoor aan te leggen en gebruikers hiervoor te werven. Zo komt de drang naar 5G terecht bij de individu. Financieel belang speelt hier dus een grote rol in, en dat maakt het ook verleidelijk voor landen en bedrijven om hun ogen te sluiten voor de problemen die 5G kan veroorzaken.

Duurzame stroom

5G draagt bij aan een wereldwijd probleem vanwege gemak voor de bevolking en economisch belang voor bedrijven en overheden. Met een geschat aandeel van bijna 10% in het wereldwijde energieverbruik van 2030 spelen dataverbruik en dus ook 5G een substantiële rol in het klimaatvraagstuk waar de wereld mee worstelt. Het aandeel in het energieverbruik is echter iets anders dan het aandeel in de wereldwijde uitstoot. De uitdaging is daarom om tegen 2030 alle datacenters op duurzame stroom te laten werken.  

Een idealere oplossing zou misschien zijn om onze datahonger te verminderen. Dat is uiteindelijk het probleem dat ten grondslag ligt aan het verbruik dat 5G kan faciliteren, en de laatste decennia voor een groot deel wat onze drang naar technische vooruitgang motiveert. 20^e-eeuwse socioloog Jacques Ellul staat bekend als kritisch op deze vooruitgang. Hij beschreef in 1954 hoe niet kapitaal, maar techniek de wereld bestuurt door een ‘maatschappelijk ordeningssysteem’ aan te drijven dat economische, politieke en sociale processen beïnvloedt. De mensheid zoekt op deze gebieden constant naar de meest efficiënte techniek voor alles: hoe we ons voortbewegen, hoe we communiceren, maar ook hoe we mensen beïnvloeden. Ellul stond hier kritisch tegenover omdat hij zag hoe deze drang naast mogelijkheden, ook problemen veroorzaakt. 5G lijkt precies in deze analyse te passen: een nóg efficiënter middel met mogelijk ernstige gevolgen. Heeft Ellul gelijk? Kan het een tandje minder met onze vooruitgang? Ook al is het antwoord ja, het zal waarschijnlijk niet gebeuren. Als we dan toch per se vooruitgang willen, laten we het dan boeken op duurzame techniek.