Filosofisch Café
Hoe zou de cover van Time Magazine eruitzien met een afbeelding van het kwaad, in plaats van de persoon van het jaar? Een coverfoto van Harvey Weinstein, een bomgordel of bankiers in strakke maatpakken? In het Filosofisch Café vertelde dr. Thomas Nys (UvA) over de vele gezichten van het kwaad. Een reis langs Aristoteles, Kant en Markies de Sade. Luister het hier terug.
Kantelpunten
Nys wijst op een aantal kantelpunten in het denken over het kwaad, te beginnen met Aristoteles. In de klassieke filosofie was het kwaad het ongoede leven, als tegenhanger van het goede leven. Het kwaad was een mislukt leven vol ellende, verveling en andere ondeugd. Door de introductie van de christenen van de zonde als archetype van het immoreel handelen, veranderde de perceptie van het kwaad naar het beeld dat wij nu zo goed kennen. Het zogenaamde 'immorele kwaad'. Het kwaad is de duivel, het immorele handelen waar je als zondaar uiteindelijk voor zult boeten.
Het radicale kwaad
Een ander kantelpunt dat Nys benoemt werd veroorzaakt door de onvoorstelbare gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog. Hannah Arendt omschreef dat als het 'radicale kwaad', omdat het zo wezenlijk anders was. Bij het immorele kwaad gebruiken we een bepaald middel om ons doel te bereiken: wanneer we stelen benadelen we een ander om er zelf beter van te worden. Het radicale kwaad is zo anders omdat het doel niet is om er zelf beter van te worden, maar om de ander te vernietigen. Doel en middel vallen daarbij samen.
De valkuil van het kwaad
Zo leert de geschiedenis dat wat wij als het kwaad beschouwen veranderlijk is. Volgens Nys kan het verkeerd uitpakken als we al het kwaad over één kam scheren zonder ons er in te verdiepen. Het kwaad is onderdeel van het mens-zijn en iets bestempelen als 'het kwaad' kan een te makkelijk excuus worden om de ander proberen níét te begrijpen. Denk aan de 'the axis of evil' waarmee George W. Bush na de aanslagen een aantal islamitische landen als gevaarlijk bestempelde. Zo werd het kwaad een politiek retorisch middel om een scheiding aan te brengen tussen twee groepen, zonder daar verder over na te hoeven denken. Het is dus van belang om over het kwaad te blijven nadenken. Meer weten? Luister dan de lezing terug.
