Science Café Utrecht
Bungeejumpen, een pilletje op een feestje of een berg beklimmen. Deze vormen van thrill seeking behavior zijn natuurlijk niet zonder gevaar. Zoeken we de de grenzen op omdat het verslavend is? Is 'living on the edge' misschien ook goed voor je ontwikkeling? Presentator Sofie van den Enk onderzocht dit en meer, samen met drie wetenschappers van de Universiteit Utrecht, tijdens het Science Café.
Kicks en games
Om het belang van kicks te duiden verwijst media- en gamewetenschapper dr. René Glas naar de Franse filosoof Callois, die in de jaren '60 van de vorige eeuw een belangrijke theorie over de rol van spel in onze samenleving schreef. Veel van de kicks die we beleven, spelen zich namelijk af binnen een spelsituatie, zoals extreme sports of bungeejumpen. Dat soort ervaringen typeerde Caillois als illinx: fysieke ervaringen waarbij je lichaam even op het verkeerde been wordt gezet; waar je duizelig en draaierig van wordt. Dat kan in een achtbaan zijn, maar je kunt ook denken aan kinderen die rondjes blijven draaien totdat ze uit evenwicht raken.
Naarmate we meer vrije tijd kregen, groeide het aantal spelvormen en daarmee ook de hoeveelheid kicks die we kunnen ervaren. Technologische ontwikkelingen hebben er bovendien voor gezorgd dat de verscheidenheid aan games en kicks tegenwoordig enorm is. En die mogelijkheden beperken zich allang niet meer tot de fysieke wereld. Virtual reality biedt ons de thrill om volledig in een andere wereld op te gaan. Zo kun je met een oculus rift bril ervaren hoe het is om op de rand van een afgrond te staan. En dat is niet alleen voor de kick, maar kan ook erg nuttig zijn: het wordt bijvoorbeeld gebruikt om mensen met hoogtevrees te behandelen.
Kicks en ontwikkeling
Sensatiedrang lijkt bij jongeren in grotere mate aanwezig dan bij volwassenen. Volgens sociaal wetenschapper dr. Margot Peeters speelt risicogedrag een belangrijke rol in de ontwikkeling van jongeren. Ze tasten hun grenzen af, gaan soms te ver, door bijvoorbeeld te veel te drinken, maar leren zo wel. De context is daarin bepalend: meer dan meisjes laten jongens zich ophitsen door vrienden om net dat stapje verder te gaan voor de kick. Ze zijn gevoelig voor de competitie en de status die het oplevert. Zo heeft risicogedrag bij jongeren een bepaalde sociale functie die niet per definitie slecht is. Met het zonder meer verbieden van drank- en drugsgebruik voor jongeren wordt die ontwikkelingsfunctie niet genoeg onderkend.
Waar Peeters de sociale verklaringen van risicogedrag onderzoekt, kijkt neurobioloog dr. Heidi Lesscher naar de onderliggende neurologische processen. Bij het gebruik van bepaalde drugs, zoals cocaïne, komt er endorfine en dopamine vrij, de stofjes die ons het kickgevoel geven. Een soort neurologisch beloningssysteem, waar de één minder tegen opgewassen is dan de ander: het gevaar van verslaving ligt op de loer. In Lesschers onderzoek naar verslavingsgevoeligheid gebruikte ze ratten als onderzoeksobject. Wat bleek: ratten die op jonge leeftijd sociaal geïsoleerd raakten, hadden een grotere kans om een alcoholverslaving te ontwikkelen. Ook herkende ze het belang van sociaal spelgedrag voor de ontwikkeling van jonge ratten. Ratten die op jonge leeftijd speelden, vertoonden later minder impulsief gedrag en waren minder gevoelig voor verslaving.
Kicks: eigenlijk heel objectief
Met een mountainbike van een stijle bergtop rijden of een shot tequila nemen: het zijn nogal verschillende ervaringen. Wat voor de één doodsangst of gewoonte is, geeft de ander een kick. Eén ding hebben kicks in ieder geval gemeen, volgens Glas: het zijn fysieke aanslagen op je lichaam. Wat de precieze kick ook is, het lijkt erop dat onze sensatiedrang de afgelopen decennia alleen maar is toegenomen. Is het omdat we in een steeds meer gecontroleerde maatschappij leven waarin alleen vluchtige kicks ons een gevoel van vrijheid kunnen geven? De wetenschappers aan tafel zijn iets voorzichtiger. Een combinatie van toegenomen vrije tijd, sociale én neurologische beloning, zorgen ervoor dat het zoeken naar kicks nog wel een tijdje zal voortduren.
Luister hier de opname terug. Het eerst volgende Science Café is op 20 februari en zal volledig in het teken staan van vriendschap. Zet het alvast in je agenda!
