Lachen en huilen
Althans, niet wat betreft de manier waarop mensen met emoties omgaan. Het type persoonlijkheid is hier een aardige voorspeller van en het blijkt dat persoonlijkheden grofweg in te delen zijn in drie typen. Je hebt 'overcontrollers', 'undercontrollers' en 'veerkrachtigen'. Weet je welk type iemand is, dan kun je een goede inschatting maken van iemands reactie op spanning, frustratie en positieve gebeurtenissen. Tijdens de tweede lezing in de serie Lachen en huilen ging het over persoonlijkheid en emoties. Volgens prof. dr. Marcel van Aken verhoudt persoonlijkheid zich tot emoties zoals klimaat zich verhoudt tot het weer.
De grote vijf
De Big Five is een theorie in de psychologie die zegt dat je persoonlijkheid kan meten aan de hand van vijf verschillende persoonlijkheidsdimensies. Deze dimensies zijn extraversie, vriendelijkheid, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit en openheid voor nieuwe ervaringen. Met deze dimensies kunnen mensen ingedeeld worden in de drie groepen 'overcontrollers', 'undercontrollers' en 'veerkrachtigen'. Wat zijn nu kenmerken van deze persoonlijkheidstypen?
'Overcontrollers' scoren bij Big Five tests lager op emotionele stabiliteit, extraversie en openheid voor nieuwe ervaringen. Zij hebben meer kans op internaliserende problemen zoals depressie of slaapstoornissen. Mensen die behoren tot de 'undercontrollers' scoren bij diezelfde test laag op vriendelijkheid en zorgvuldigheid. Meestal zijn het impulsieve types. 'Undercontrollers' komen gemiddeld vaker in conflict met hun medemens dan de andere twee persoonlijkheidstypen. De 'veerkrachtigen' scoren hoog op alle vijf de dimensies. Zij zijn redelijk extravert, vriendelijk, zorgvuldig, emotioneel stabiel en staan open voor nieuwe ervaringen.
Jong geleerd oud gedaan
Het interessante is dat deze drie persoonlijkheidstypen al terug te vinden zijn in kinderen, zo oud als 17 maanden. In onderzoek waarbij een krentje onder een beker voor de neus van het kind werd gelegd en hem werd verteld dat hij even moest wachten met pakken, zie je duidelijk drie typen reacties. De 'undercontroller' is impulsief en pakt het krentje zodra hij de kans krijgt. De 'overcontroller' pakt het krentje niet, maar raakt gefrustreerd en begint te huilen. Bij 'veerkrachtigen' wordt het krentje netjes met rust gelaten en zoekt het kind afleidingen zonder gefrustreerd te raken. Dit is niet zomaar toeval. Uit longitudinaal onderzoek blijkt dat er weinig verandert als deze kinderen uit worden. Het persoonlijkheidstype is constant en dus een goede voorspeller van de latere persoonlijkheid. De oorzaken hiervan ziet prof. dr. Van Aken in drie dingen. Ten eerste is er een genetische factor. Ten tweede zorgen transactionele processen hiervoor. Dit zijn processen die zich afspelen in de omgeving van een kind zoals opvoeding en sociale contacten. Het derde is het meest illustere, namelijk toeval.
Verandering
Verandering in persoonlijkheid is er weinig, maar wel wat. Welke oorzaken tot verandering leiden is volgens Van Aken nog niet duidelijk. Wat we wel weten, vertelt Van Aken, is dat iedereen wat 'veerkrachtiger' wordt naarmate je ouder wordt. Persoonlijkheid is iets dat bestaat uit verschillende niveaus, waarbij de kern stabiel is over een heel leven. Extreme 'overcontrollers' of 'undercontrollers' zullen het moeilijk hebben veerkrachtiger te worden. Mensen die uit balans zijn kunnen volgens Van Aken hun persoonlijkheid niet veranderen, maar de psychologie kan hun wel strategieën aanreiken om hun gedrag aan te passen: 'Het klimaat verandert niet, maar we kunnen wel leren schuilen voor slecht weer.'
De lezing van prof. dr. Van Aken kun je hier terugzien. Woensdag 25 september 2012 spreekt prof. dr. Ad Vingerhoets over tranen. Waarom huilen we eigenlijk?
