Lachen en huilen
Hij bestempelde tranen als doelloos. Hoewel er wetenschappelijk weinig over bekend is, wordt er van alles beweerd over huilen. Huilen zou gezond zijn, de agressie remmen en sociale cohesie bevorderen. Huilen lijkt belangrijk voor de mens. Desondanks bestaan er nog veel vragen over de functie van het huilen. Prof. dr. Ad Vingerhoets gaat in de derde lezing van de serie 'Lachen en huilen' in op de vraag waarom we huilen. Wat is de functie van huilen?
Tranen vormen vandaag de dag nog steeds een puzzel onder de emotionele verschijnselen. Wij mensen zijn de enige dieren waarbij tranen loskomen wanneer we een bepaalde emotie ervaren. Veel mensen beschouwen huilen dan ook als een vorm van emotie. Dat is volgens Vingerhoets een misverstand. Volgens hem is huilen een vorm van gedrag, het is meer dan een 'saai' stuurloos reflex. Om deze reden vindt hij huilen een interessant onderzoeksgebied.
Componenten van het huilen
Huilen heeft volgens Vingerhoets twee belangrijke componenten. De eerste component is het akoestische. Denk hierbij aan het geluid bij huilen, snotteren of krijsen. Geluid verspreidt zich in alle richtingen. Dit heeft als voordeel dat het de aandacht van ouders of verzorgers trekt, maar vestigt daarmee ook de aandacht van neutrale vreemden en belagers. De tweede component die Vingerhoets aanhaalt, is het visuele: de tranen. Tranen zijn vooral voor de nabije omgeving van belang. De invloed van tranen hangt echter af van de relatie van de waarnemer met diegene die huilt. Vingerhoets geeft hier het voorbeeld van een ouder of partner, die over het algemeen emotionele steun biedt, troost en zorg. Bij een neutraal persoon wordt er juist een andere reactie uitgelokt. Een vreemde voelt zich eerder verantwoordelijk voor iemand die huilt ten opzichte van iemand die niet huilt en is geneigd zich te ontfermen over diegene. Vingerhoets stelt dat in de reacties die bij anderen worden opgewekt de functie van tranen schuilt.
Aanleiding tot tranen
Wat lokt nu precies onze tranen uit? Vingerhoets benadrukt dat huilen een opmerkelijk ontwikkelingsbeloop laat zien. Het proces waardoor het huilen in gang wordt gezet, noemt hij 'huiltriggers'. Hij stelt dat pijn een voorname huiltrigger voor kinderen is. Wanneer een kind valt, is het negen van de tien keer goed raak en krijst het de hele boel bij elkaar. Naarmate men ouder wordt, schuift pijn als voornaamste aanleiding naar de achtergrond en worden er vooral tranen geproduceerd door emotionele kwesties. Zo huilen volwassenen voornamelijk om verlies of machteloosheid, maar kan men ook een traantje wegpinken bij een geboorte of overwinning. Je zou het in eerste instantie niet meteen verwachten, maar men huilt meer tussen 19.00 en 22.00 uur. Vingerhoets speculeert dat dit misschien ligt aan het feit dat mensen dan thuis zijn. Soaps, huiselijke spanningen en opgekropte conflicten op het werk krijgen daar ruimte zich te uiten.
De sociale omgeving
Lucht huilen eigenlijk op? Vingerhoets stelt dat dit voornamelijk afhankelijk is van de situatie en hoe anderen reageren. De reactie van de sociale kring is ontzettend belangrijk. De omgeving heeft een aardige vinger in de pap en bepaalt voor een groot gedeelte het effect van huilen. Vingerhoets stelt dat met name de mensen die dicht bij je staan zullen reageren. Uit onderzoek blijkt dat de effecten van het huilen van volwassenen op het gedrag van vreemden zeer beperkt is. Huilen wordt dan ook eerder in een intieme setting gedaan. De context is daarbij belangrijk en de mate waarin men vindt dat het huilen gerechtvaardigd is. Hoe gepast het huilen is en hoe men huilt, zijn allemaal factoren die meespelen op de effecten ervan. Iemand die huilt, schat je anders in dan iemand die dat niet doet. Daarbij heeft het ook effect op de emoties en gevoelens van degene die waarneemt.Dat heeft weer effect op de actiebereidheid en het gedrag van de waarnemer.
Tranen hebben met name bij mensen een belangrijke signaalfunctie. We herkennen eerder verdriet en zijn sneller geneigd hulp te bieden. Toch is er nog geen overkoepelende theorie die de precieze functie van tranen kan verklaren. Het mysterie rondom de traan blijft hiermee voorlopig intact. Wat we wel weten is dat oprecht huilen een vorm van puur en eerlijk gedrag is. Daarbij zijn emotionele tranen typisch menselijk en daarom uniek.
De lezing van prof. dr. Vingerhoets kun je hier terugzien. Komende woensdag spreekt Prof. dr. Paul Boelen over het rouwen bij kinderen.
