Wetenschap in Hollywood: over de zin en onzin van wetenschap in films.
De filmposter spreekt boekdelen: de skyline van New York bedolven onder een dik pak sneeuw dat bijna tot de toppen van de wolkenkrabbers reikt. Een knap staaltje beeldtaal. Vervolgens lees je dat de film van de makers van Independence Day is. Een beetje filmkenner weet dan dat je dan veel spektakel en weinig geloofwaardigheid kunt verwachten.
Paleoklimatologie
The Day After Tomorrow (2004) is een rampenfilm die de catastrofale gevolgen van de opwarming van de aarde weergeeft. Hoofdpersoon is weerdeskundige Jack Hall. Hij is paleoklimatoloog en dat wil zeggen dat je het klimaat bestudeert aan de hand van gegevens uit het verre verleden, met bijvoorbeeld bodemmonsters of fossielen. Nadat hij tijdens een expeditie op Antarctica de gevolgen van de opwarming van de aarde aan den lijve heeft ondervonden (hij valt bijna van een afbrokkelende ijskap) probeert hij de wereld bewust te maken van klimaatverandering, maar tevergeefs. Totdat de hele wereld wordt getroffen door vernietigend weer: sneeuwstormen in New Delhi, een hagelstorm in Tokyo en tornado's in Los Angeles. Een superstorm bedreigt het noordelijk halfrond, en uiteindelijk ontwikkelt deze zich tot drie orkanen die in hun oog ijskoude lucht meedragen. De lucht bevriest alles wat ermee in contact komt en veel mensen sterven.
Kritiek
Veel weerdeskundigen hebben gemengde gevoelens bij deze bioscoophit. Aan de ene kant is het goed dat er in zo'n succesvolle film aandacht is voor zoiets belangrijks als klimaatverandering. Het kan de discussie aanzwengelen en in het gunstigste geval maatregelen op de politieke agenda krijgen. Aan de andere kant kan het over-the-top-scenario ervoor zorgen dat mensen de problemen juist niet meer serieus nemen. Klimaatverandering is een heel langzaam proces en natuurlijk heeft de film geen tijd om dat helemaal te verbeelden, maar een ijstijd binnen enkele dagen is wel erg abrupt. Wanneer deskundigen praten over 'abrupte klimaatverandering' gaat het over decennia in plaats van de gebruikelijke eeuwen. Het klinkt misschien ook onwaarschijnlijk dat opwarming van de aarde leidt tot een ijstijd. Toch is dit in een ver verleden al gebeurd. Een mogelijke uitleg is dat de axis van de aarde licht kantelt waardoor we een andere afstand tot de zon krijgen. Een uitgebreide uitleg hierover én meer over de waarheid van bepaalde gebeurtenissen in de film vind je op de website van Geolor.
Realiteit
Hoewel een ijstijd niet lijkt te naderen spreken de feiten en cijfers boekdelen; het klimaat verandert en de gevolgen zijn nu al merkbaar. De poolkappen smelten en de zeespiegel stijgt, in de afgelopen honderd jaar zo'n vijftien tot twintig centimeter. Toch zullen taferelen zoals in The Day After Tomorrow, waarbij de zee ongeveer heel de wereld blank zet, nooit plaatsvinden; als ál het ijs in de wereld smelt stijgt het water 61 meter en blijft er genoeg land boven water.
Dr. Appy Sluijs, ook paleoklimatoloog, vertelde in zijn lezing over twintig jaar klimaat- en energiebeleid, dat de uitstoot van CO2 de temperatuur op aarde verhoogt. We niet precies weten hoeveel de verhoging zal zijn, maar wel dat het uitmaakt. Hij illustreert dat als volgt: anderhalve graad is een gematigd loofbos, vier tot zes graden een tropisch regenwoud (zelfde, wat dan?). De effecten van de opwarming van de aarde en de resulterende verzuring van de oceanen kunnen volgens Sluijs voorspeld worden aan de hand van 'paleorecords': dat zijn fossielen van algen, die laten zien hoe onze planeet 55 miljoen geleden reageerde op een CO2-stijging.
Al met al is de film qua special effects en bezoekersaantallen een succes, maar scoort een dikke onvoldoende waar het op de wetenschap aankomt. Zoals William Hyde, professor Milieukunde, in zijn sarcastische recensie van de film stelde: 'In short, this movie is to climate science as what Frankenstein is to heart transplant surgery.'
Lees de andere blogs uit deze serie:
> DNA en epigenetica in Gattaca (24-03-2012)
> The Matrix (02-04-2012)
> Aliens (10-04-2012)
> Kunstmatige Intelligentie (23-04-2012)
> The Day After Tomorrow (10-05-2012)
> Contagion (11-06-2012)
> Minority Report (18-06-2012)
> Repo Men (27-06-2012)
> Prometheus (09-07-2012)
> The Machinist (30-07-2012)
> Armageddon (13-08-2012)
> The Hulk (05-09-2012)
