Geloof je het zelf?
Intuïtie is een vorm van kennis die bij je opkomt zonder duidelijke beraadslaging, legt psycholoog prof. Andrea Evers uit. Volgens beroemd psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman staat het intuïtieve denksysteem tegenover het rationele denksysteem: de vorm van kennis die je wél bewust inzet. Hoewel deze systemen tegengesteld aan elkaar zijn, moeten we ze niet zien als strikt gescheiden, waarschuwt Evers: zie het meer als twee uiteinden van een schaal. Je hebt beide systemen even hard nodig, maar toch zien we het intuïtieve vaak als ondergeschikt, zo zag ook Albert Einstein: “De intuïtieve geest is een heilig geschenk en de rationele geest is een trouwe dienaar. We hebben een samenleving gecreëerd die de dienaar eert en het geschenk is vergeten.”
Self-fulfilling prophecy
Van de gedachtes die ons te binnen schieten op basis van onze intuïtie, is het vaak lastig te zeggen waar deze vandaan komen. “Onze intuïtie is vooral gebaseerd op eerdere ervaringen en leerprocessen”, vertelt Evers. Die vervelende leraar of die hond die je heeft gebeten: het blijft je onbewust je hele leven bij.
Bovendien blijven deze ervaringen uit je verleden invloed hebben op je toekomst. Als je nieuwe buurman lijkt op die vervelende leraar van vroeger, dan zal je intuïtie je waarschijnlijk vertellen dat deze buurman niet aardig is. In een fractie van een seconde heeft je brein dit al besloten op basis van de slechte ervaring die je had met iemand die op hem leek.
Hieruit kan een self-fulfilling prophecy voortkomen, legt Evers uit. Jouw negatieve indruk van deze buurman zorgt er waarschijnlijk voor dat je minder vriendelijk naar hem kijkt of anders met hem praat. Jouw onbewuste negatieve gedrag kan er vervolgens voor zorgen dat de buurman ook minder aardig tegen jou gaat doen. ‘Zie je wel, mijn intuïtie had gelijk: die buurman is helemaal niet aardig’, zul je dan misschien denken. Behalve dat je daar onbewust zélf voor hebt gezorgd.
Een ander voorbeeld van een self-fulfilling prophecy op basis van je intuïtie is het placebo-effect. Je krijgt een pilletje van een arts, en van dat pilletje verwacht je dat het gaat werken. Deze verwachting heeft als gevolg dat het ook echt werkt. Dit geldt zelfs als je van tevoren weet dat het medicijn een placebo is. Evers: “Het hele bewuste en onbewuste speelt niet zo’n rol. Alleen je verwachting op zichzelf stuurt deze processen aan”.
Wanneer je een sollicitatiegesprek houdt kan je intuïtie ervoor zorgen dat je een verkeerd besluit neemt
Wanneer moet je je intuïtie gebruiken?
“Wanneer je belangrijke beslissingen neemt, zoals een huis kopen of een partner kiezen, kun je het best op je intuïtie afgaan”, betoogt Evers. “Het is namelijk onmogelijk om bij zo’n grote beslissing op een rationele manier alle plussen en minnen af te wegen.”
Ook als je twijfelt over je gezondheid kun je maar beter op je intuïtie vertrouwen, zegt psycholoog dr. Margje van de Wiel. De kennis en ervaring waar je intuïtie op is gebaseerd, zijn hierbij heel belangrijk. Als voorbeeld vertelt ze over een kind met een ernstige infectie. De ouders zien veranderingen in de kenmerken van het kind, omdat zij uit eerdere ervaring weten hoe het kind zich normaal gedraagt. Het niet-pluis gevoel van de ouders en de arts zijn, vooral als deze de patiënt al langer kent, vaak goede indicatoren dat er iets aan de hand is met het kind. In de geneeskunde is intuïtie een goede raadgever, omdat dit een high-validity environment is, legt Van de Wiel uit: er zijn bepaalde signalen op basis waarvan je kunt voorspellen dat iemand waarschijnlijk een ziekte heeft. Daarnaast is het mogelijk om hierin te oefenen en krijg je feedback, en kun je dus steeds beter worden in het voorspellen hiervan.
Er zijn ook omgevingen waar je beter niet op je intuïtie kunt vertrouwen, bijvoorbeeld wanneer je je begeeft op de aandelenmarkt. Dit is namelijk een low-validity environment: hier zijn de uitkomsten moeilijk te voorspellen, vertelt Van de Wiel. Evers vult aan: “Laat je ook niet teveel door je intuïtie leiden in situaties waarbij je veel emoties voelt, zoals angst. Je intuïtie kan er dan juist voor zorgen dat je verkeerde beslissingen maakt.” Ook wanneer je bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek houdt kan je intuïtie ervoor zorgen dat je een verkeerd besluit neemt: je vooroordelen zouden er zomaar voor kunnen zorgen dat je niet de meest geschikte persoon aanneemt.
De sprekers concluderen dat je je intuïtie serieus moet nemen, maar niet altijd meteen moet besluiten op basis van je onderbuikgevoel. Je kunt beter je twee denksystemen combineren: als je intuïtie je een idee geeft, gebruik dan je ratio om te onderzoeken waar dit idee op is gebaseerd. Zo vertrouw je op je intuïtieve raadgever, maar niet blindelings.
