Nederland drugsland
Volgens allerlei rapporten én de berichten in de media raken de onderwereld en bovenwereld met elkaar verstrengeld. Wat betekent dat? Econoom dr. Joras Ferwerda (UU) stelt dat dit een Nederlands fenomeen is. In andere landen kent men dat onderscheid niet. Ferwerda: “Het hele idee van een onderwereld en een bovenwereld is een rare perceptie. Want criminelen wonen gewoon onder ons, en als je bij een bank of als notaris werkt betekent het niet meteen dat je dan ‘goed’ bent”. En hoewel de realiteit dus complexer is dan 'onder' en 'boven' en 'slecht' en 'goed', spelen deze concepten wel mee als wel het hebben over witwassen. Hierbij zetten mensen ‘zwart’ geld, wat ze bijvoorbeeld in de drugshandel hebben verdiend, om in 'wit' geld, wat op hun bankrekening komt te staan of waar ze een huis mee kopen. In ons land doet de overheid, net als in eigenlijk alle andere landen in de wereld, veel moeite om deze praktijken tegen te gaan.
"Het hele idee van een onderwereld en een bovenwereld is een rare perceptie"
Waarom is witwassen strafbaar?
Volgens filosoof John Stuart Mill is iets strafbaar als het schade aan anderen berokkent. Bij witwassen is er niet één duidelijk slachtoffer, maar gaat het meer over indirecte negatieve effecten voor de maatschappij. “De lange lijst met effecten waar het in de wetenschappelijke literatuur over witwassen vaak over gaat, zijn vaak wel beschreven, maar niet zo vaak aangetoond”, geeft Ferwerda aan. Hij licht drie negatieve effecten toe. Ten eerste willen witwassers graag huizen kopen. Sommigen gaan er zelf in wonen, anderen gebruiken het vastgoed als een manier om hun geld op te slaan. Omdat criminelen vaak bereid zijn om meer te betalen, en ze zorgen voor een hogere vraag naar vastgoed, stijgen de prijzen. “Dan kun je je wel voorstellen dat degene die daar gewoon wil wonen, de maatschappij, daar last van heeft.” Ten tweede werkt witwassen oneerlijke concurrentie in de hand. Je kunt bijvoorbeeld een kroeg of winkel openen, waarbij je zwart geld witwast door te doen alsof het omzet is. Maar als je nooit klanten hebt, gaan mensen zich afvragen hoe je nog kan blijven bestaan. Dit gebeurde onder andere bij de souvenirwinkels van Q&Q in Amsterdam, die midden in coronatijd bleven uitbreiden. Om te voorkomen dat mensen het verdacht vinden, kun je in je kroeg bijvoorbeeld het bier heel goedkoop verkopen. Tot ongenoegen van de kroegen in de buurt. Een derde negatief effect is dat criminelen met hun rijkdom gemakkelijk machtsposities kunnen innemen.
Hoe groot is ons witwasprobleem?
Het is moeilijk om te onderzoeken hoeveel geld er omgaat in witwassen en welke methoden men gebruikt. De criminelen houden dit natuurlijk niet netjes bij en geven dit al helemaal niet door aan onderzoekers aan de universiteit. Ferwerda licht een heel aantal bekende witwasmethoden toe in zijn verhaal. Uiteindelijk lukt het criminelen uit binnen- en buitenland om jaarlijks zo'n 16 miljard euro in Nederland legaal te maken. Dit klinkt misschien als extreem veel geld, maar het komt neer op ongeveer twee procent van onze economie. Als je het zo bekijkt valt twee procent toch best wel mee? Toch wordt er heel veel moeite gedaan en geld geïnvesteerd om witwassen te bestrijden.
Wat levert bestrijding op?
De kosten voor witwasbestrijding zijn flink gestegen, maar de baten zijn heel moeilijk te bepalen. Want hoeveel voorkom je? Bovendien is het idee dat wanneer je witwassen bestrijdt, je indirect ook andere criminaliteit bestrijdt. Het indirecte effect van witwasbestrijding op die andere criminaliteit is al helemaal lastig te meten. Geld is de levensader van criminele organisaties, zegt Ferwerda: “criminelen kunnen door witwasbestrijding niet meer genieten van hun geld, of het wordt in ieder geval een heel gedoe, en dat is misschien ook meteen de winst”.
