Nederland drugsland
Drugs worden steeds normaler in de Nederlandse maatschappij, maar het drugsbeleid rammelt aan alle kanten. In de tweede aflevering van Nederland drugsland praten we met historicus dr. Stephen Snelders (UU), hoogleraar Strafrecht prof. Ferry de Jong (UU/Willem Pompe Instituut), en directeur van stichting Mainline Machteld Busz, over drugsgebruik. In zijn korte lezing schetst historicus dr. Stephen Snelders de geschiedenis hiervan. Drugs zijn altijd al onderdeel geweest van de maatschappij. Volgens hem is normalisatie dan ook een onomkeerbaar proces: veel mensen gebruiken (wel eens) drugs en dat wordt steeds breder geaccepteerd. Het strenge drugsbeleid past daar echter niet bij. Waarom niet en hoe nu verder?
Illegaliteit
Drugsgebruik is in Nederland niet alleen genormaliseerd, maar ook gedecriminaliseerd: zelfs het gebruik van harddrugs is niet strafbaar, benadrukt De Jong. Productie en handel echter wel. Als het gaat om softdrugs, is het Nederlandse beleid beroemd en berucht. Coffeeshops mogen wel wiet verkopen, maar de productie hiervan is illegaal. Door de gedoogconstructie zijn de leveranciers van coffeeshops illegaal bezig. Deze zogenoemde ‘achterdeur’ is één van de grootste problemen in het Nederlandse drugsbeleid, stelt Busz. Dit beleid werkt niet en is op een naïeve manier ontstaan, zegt Snelders: “in het gedoogbeleid is over de achterdeur helemaal niet nagedacht, omdat men dacht dat het drugsgebruik niet zou groeien”.
Repressief beleid
Als het gaat om harddrugs is het beleid duidelijk repressief. Dat heeft nog veel nadelen. Zo wordt de strafketen overspoeld door drugszaken. De Jong: “bij het strafrecht gaat het vaak niet om de eerste keer dat mensen door drugs met justitie in aanraking komen, dus je kan je afvragen hoeveel nut het dan heeft om mensen nog een keer voor te laten komen”. In de vorige aflevering van deze serie, over drugsgeweld, leerden we van misdaadjournalist Jan Meeus dat rechercheurs het werk niet meer aan kunnen én dat repressief beleid vaak juist leidt tot meer geweld. Hoe harder politie en justitie optreden, hoe meer liquidaties. De criminalisering zorgt er ook voor dat drugsafval in het milieu wordt geloosd en er steeds meer zwart geld is dat witgewassen wordt. Ook op het gebied van de veiligheid en gezondheid krijg je problemen. Gebruikers moeten in het illegale circuit op zoek naar pilletjes of coke, waar ze in contact komen met schimmige figuren én niet zeker weten wat er in het spul zit. Met alle gevolgen van dien.
Experimenteren
Vanuit meerdere hoeken experimenteert men om het drugsbeleid te hervormen. Zo onderzoekt de overheid de mogelijkheid voor een gesloten coffeeshopketen. Hierin zou legale levering, inkoop en verkoop van cannabis mogelijk zijn, waarmee het probleem van ‘de achterdeur’ wordt opgelost. Met betrekking tot XTC organiseert het Poppi museum samen met de Universiteit Utrecht in de zomer van 2022 een sociaal experiment, en ook de overheid onderzoekt de legalisering van deze ‘partydrug’. Hoe zou het eruit zien als je MDMA en XTC legaal kon kopen? Zou het bij de drogisterij te koop zijn, bijvoorbeeld? Hoeveel zou je dan mogen kopen, en zou je ook voor vrienden mogen kopen? Reclame maken is uit den boze, maar op het gebied van voorlichting liggen er goede kansen. Als het aan Busz ligt, is dít de discussie die we met elkaar en in de politiek moeten hebben.
Politieke keuze
Het grootste drugsprobleem dat we hebben, lijkt het wankelende beleid van de overheid. Want hoe we omgaan met middelen, is uiteindelijk een politieke keuze. Gek genoeg speelt criminalisering en een harde aanpak drugsbazen in de kaart. Regulering zal niet alles oplossen, een zwarte markt zal altijd bestaan, maar je maakt daarmee gebruik veiliger en minder schadelijk. Nederland kan ook kijken naar andere landen, waar men serieus denkt aan de regulering van drugs en zelfs al overgaat tot actie, zoals in Duitsland en op Malta. Want ook als we álle drugs zouden legaliseren, is er volgens de sprekers weinig reden tot zorg. De verwachting is dat na regulering het gebruik licht zal stijgen, vertelt Busz, maar het is niet zo dat iedereen zich ineens op de middelen zou storten. Snelders sluit af: “We gaan heus niet meteen allemaal in de afgrond storten omdat we met legale drugs achter elkaar aanlopen”.
