Het is iets met een 'q'… Een beetje een lang woord, Frans geloof ik… Het ligt op het puntje van mijn tong.' Herken je zulke gedachten? Het idee dat je het antwoord op een vraag precies weet, je moet alleen nog even op het woord of de naam komen. Hoewel het woord dat je zoekt ontbreekt, zijn er allerlei associaties met het woord die zich aan je voordoen. Deze ervaring is illustratief voor de werking van het geheugen.
Het geheugen is niet gekoppeld aan een specifiek deel van het brein, het is afhankelijk van een netwerk waarin verschillende gebieden samenwerken. De klank van een woord kan je je herinneren maar het woord zelf ontschiet je even. Herinneringen lijken te bestaan uit verschillende componenten die verbonden zijn met verschillende functies in de hersenen. Het geheugen is daarom een lastig onderwerp voor psychologen. Prof. dr. Frans Verstraten ging de uitdaging aan en bracht tijdens de lunchlezing structuur aan in dit complexe onderwerp.
Boxen
In de psychologie wordt er in relatie tot het geheugen gesproken over verschillende 'boxen': de sensorische box, de korte- en de langetermijnbox. In de sensorische box worden herinneringen geplaatst die via de zintuigen zijn binnengekomen en enkele momenten 'echoën'. Een voorbeeld van dit echoën is als iemand een telefoonnummer opnoemt en je hoort het diegene nog zeggen 'in gedachte'. De werking hiervan is van korte duur. Iets wat in de kortetermijnbox terecht komt is iets langer beschikbaar, maar daar is wat extra's voor nodig: aandacht.
Met aandacht kun je een bepaald aspect in een omgeving selecteren en dat opnemen. Het nadeel is dat je dan ook een hoop mist. De 'selective attention test' (klik om de test zelf te doen) van Simons en Chabris maakte dit op hilarische manier duidelijk. Maar als student heb je aan de sensorische en de kortetermijnbox niet genoeg. De langetermijnbox is cruciaal. Het winnende doelpunt in de WK-finales dringt hierin makkelijker binnen dan het 136e woordje uit het Duits vocabulaireboekje. Het ene feit onthouden we na het één keer gezien te hebben terwijl we het andere tien keer moeten herhalen en dan nog moeite hebben het te onthouden.
Leren en weer vergeten
Verstraten had een aantal tips voor studenten bij het leren. Elaboreren werkt beter dan herhalen. Zo werken ezelsbruggetjes goed om dingen te onthouden. Je bent dan bezig met wat je moet onthouden, je werkt ermee en dat is beter dan simpelweg herhalen. Het koppelen van een voorstelling aan een gegeven is een andere manier om dat gegeven in de langetermijnbox te krijgen. Groeperen helpt ook. De reeks 'hond – spaghetti – hamer – komkommer – giraffe - schroef' is makkelijker te onthouden als je de begrippen verdeelt over de groepen 'eten', 'dieren' en 'gereedschap'. Wat vergeten precies is, is moeilijk aan te tonen. Raken we iets kwijt of falen we bij het boven halen van een herinnering? Zeker is dat herinneringen lang niet altijd betrouwbaar zijn en gekleurd worden door het heden.
Heb je de lezing gemist of wil je je geheugen even opfrissen? Kijk dan hier de lezing terug van Frans Verstraten.
