Weg van de weerstand
Inheemse volken bezitten vaak veel kennis over de natuur om hen heen, legt antropoloog dr. Gennez Llanes Ortiz uit tijdens de avond ‘Why Indigenous earth defenders are being silenced’. Daarnaast spelen ze een grote rol in het beheren en behouden van de biodiversiteit. Toch wordt die kennis historisch gezien amper op waarde geschat. Llanes Ortiz: “Inheemse vormen van kennis dreigen te verdwijnen.” Nu het belang van biodiversiteit steeds groter wordt, wordt er wél naar hen gekeken, ook tijdens de COP16. Zich uitspreken voor natuurbehoud leidt echter tot grote risico’s: in 2023 werden er 196 zogeheten earth defenders – natuurbeschermers en landrechtactivisten – vermoord. Bijna de helft van hen was inheems, meldt de Volkskrant. Waarom wordt hun rijkdom aan kennis zo vaak over het hoofd gezien, en waarom lopen ze nu gevaar wanneer ze opstaan voor hun rechten?
Om daar achter te komen, is het belangrijk om meer te weten over de inheemse geschiedenis, en het kolonialisme van veelal Europese landen. Inheemse volken maakten (en maken nog steeds) op heel andere manieren gebruik van land dan we in Europa gewend zijn. In de 16de eeuw was er de afspraak dat land alleen ingenomen mocht worden wanneer het ‘ongecultiveerd’ was: de ‘doctrine of discovery’. Maar wat ‘ongecultiveerd’ was in de ogen van kolonialisten, werd door de inheemse bevolking wel degelijk bewoond of anderszins gebruikt om te jagen of te verzamelen. Wat door Europeanen dus als ‘leeg’ land werd gezien, was voor inheemse volken een thuis.
Net als hun land werd de kennis van inheemse bevolking vaak ook niet als legitiem gezien, maar als “achterlijk, primitief of bijgelovig”, aldus Llanes Ortiz. Tegenwoordig blijkt veel vaker dat inheemse gebruiken wel degelijk kloppen met de wetenschappelijke kennis van nu. Llanes Ortiz noemt het praten tegen planten als voorbeeld: uit onderzoek blijkt dat planten daadwerkelijk geluid kunnen waarnemen en erop reageren. Daarnaast hebben inheemse volken vaak een grote kennis van lokale plant- en diersoorten. Ze zijn op de hoogte van looproutes van dieren en weten welke soorten samen goed groeien. Ze plegen ook interventies in het landschap om de biodiversiteit te behouden, vertelt Llanes Ortiz. Regelmatig staan ze op tegen grote ingrepen in de natuur, zoals het bouwen van dammen en pijpleidingen of ontbossing.
Dit heeft echter grote gevolgen voor hun veiligheid. Amnesty schrijft dat de inheemse bevolking zich in de frontlinie bevindt voor het beschermen van het klimaat, vooral in Latijns-Amerika, waar dat een ontzettend risicovolle activiteit is. Llanes Ortiz benadrukt dat het rechtssysteem enorm wrang werkt in deze landen, want terwijl mensen die protesteren voor het klimaat al snel politieke gevangenen worden, worden degenen die ‘earth defenders’ bedreigen of zelfs vermoorden vaak niet gevonden of berecht. “Wrede ironie”, noemt Ortiz dit. “De tandwielen van het rechtssysteem zijn in deze landen vaak corrupt.” De oprichting van het adviesorgaan voor inheemse bevolking is een stap in de goede richting. Maar of het hen ook echt gaat beschermen, dat zal de tijd ons leren.
Meer weten over inheemse klimaatactivisiten en de historische context van het gevaar dat ze lopen? Kijk de lezing van Llanes Ortiz dan hier terug.
