Het was weer afgeladen vol in de kennistent Cirque de la Science op Festival deBeschaving. Bij menig spreker puilde de tent uit (en niet alleen als het regende ;) ). Ruim 3000(!) festivalbezoekers schoven gedurende de middag aan en af en lieten zich op de hoogte brengen van nieuwtjes en inzichten in de wetenschap, cultuur en muziek. Ook het Experimentenparcours liep storm.
Bij de Plastap was de rij nooit korter dan een aantal meters, bij Alles onder controle moesten ze werken met reserveringen, in de Nano-supermarkt was een constante doorstroom en bij Hooked waren de koptelefoons steeds bezet. Velen wisten de weg naar het Navigatielab te vinden, de jongens van Cress-experience vielen weer in de smaak en de mogelijkheid ervaring op te doen als chirurg bij Sleutelgatchirurgie lieten veel mensen niet liggen.
Wat was er zoal te horen op het podium? Je leest het hieronder. Binnenkort komen de opnames van alle optredens in het Cirque de la Science online.
Kijk op
Schrijver en podiumdier Bart Chabot legt in zijn lezing uit dat je als artiest nooit moet doen wat het publiek van je verwacht. Het spreekt voor zich dat hij deze goede raad zelf in de praktijk brengt door in zijn lezing vijftig jaar muziekgeschiedenis in één kwartier te behandelen. Van Sweet Sixteen langs Rosetta Tharpe, naar The Kinks, en van Jerry Lee Lewis naar de Sex Pistols.
Grenzeloos groen
Voor Floor van der Hilst kleurt de toekomst vijftig tinten groen. Zij stelt zichzelf de vraag: we hebben het wel steeds meer over duurzaamheid, maar worden we nu ook echt duurzamer? Dat blijkt in de praktijk nogal tegen te vallen. Het is volgens Van der Hilst aan de wetenschap om hier zicht op te krijgen.
Volg je hart
Wie wel eens een jetlag heeft gehad, weet hoe belangrijk ritme is in het menselijk lichaam. Linda van Laake wil beter begrijpen wat verstoorde ritmes voor effect hebben, bijvoorbeeld op het ontstaan en verloop van ziektes. Zo weet men al dat het van belang is om te weten hoe laat iemand een hartinfarct kreeg, omdat het tijdstip mede bepalend is voor de gedane schade door het infarct. Ook bij ziektes als kanker is de wetenschap al zo ver gevorderd dat men de activiteit van de celdeling meet. Zo kan op het juiste tijdstip een medicijn toegediend worden, wat de kans vergroot dat het medicijn zijn werk optimaal doet.
Voorbij de waan van de dag
“Stop met kijken naar het NOS Journaal!” aldus Rob Wijnberg op deBeschaving. "Nieuws is een product met ernstige tekortkomingen", zo vervolgt hij. Journaals en kranten pretenderen verslaggeving te doen over wat er speelt. Maar dat is niet waar. Zij leggen alleen verslag van uitzonderingen op structuren in samenlevingen. Je leert zo vooral hoe het niet werkt. Voor diepgang is daarom geen plek in uitzendingen of op papier. Stop daarom met het volgen van het nieuws en start met het lezen van diepgravende stukken die wel een beeld geven van hoe iets werkt.
Tem de tiener
“Mijn vader is geen superheld en mijn moeder is niet mijn beste vriendin.” Dat is de waarheid waar pubers achter komen. Deze ontdekkingen leiden tot veranderingen van gedachten over zichzelf, zo stelt Loes Keijsers. Een puber leert dat hij autonoom wil zijn, dus zelf wil kiezen wat hij eet, wanneer hij naar bed gaat en of hij zijn huiswerk maakt of liever met vrienden chillt. Maar hoe ga je hier als ouder mee om? Door te investeren in de relatie met je kind, aldus Keijsers.
Mind over matter
In het UMC Utrecht werkt men aan een apparaat waarmee verlamde mensen met hun gedachten kunnen communiceren, vertelt Erik Aarnoutse. Door zich te concentreren op een toetsenbord op een scherm, kunnen zij letters laten toetsen en zo zinnen vormen. Dit gebeurt door electroden te bevestigen op het brein, waardoor signalen van de juiste frequentie omgezet worden in een muisklik. Het mooie aan het Utrechtse onderzoek is dat dit niet alleen in het laboratorium gebeurt, maar ook gewoon in huis. En dat maakt dat deze vorm van science al lang geen fiction meer is.
Oorverdovend
Anne Soldaat is sinds 8 jaar wat hij altijd al had willen zijn: fulltime muzikant. Na een studie scheikunde - omdat zijn moeder een studie psychologie iets vond voor mensen die niet tevreden met zijn met zichzelf – lukte het hem om altijd met een gitaar om z'n nek rond te lopen. Zijn les voor het publiek: "Doe meteen dat waar je hart ligt, dat geeft je altijd de meeste voldoening.”
Goede buur, verre vriend
Wat is echte vriendschap in de tijd dat iedereen honderden online-vrienden heeft? Volgens Beate Völker hoef je om deze vraag te beantwoorden niet zo zeer te kijken naar de hoeveelheid vrienden maar eerder naar het type netwerk. Een gesloten netwerk, waarbij al je vrienden onderling contact hebben met elkaar, is veilig maar weinig inspirerend. Een netwerk waarbij jij de spin in het web bent zonder onderlinge contacten tussen je vrienden is daarentegen het meest inspirerend maar heeft als nadeel dat er geen controle over informatiestromen mogelijk is. Een gulden middenweg zou het type netwerk kunnen zijn waarin je je in twee of meerdere gesloten netwerken bevindt.
Botten bouwen
Debby Gawlitta maakt nieuwe botten, ze bouwt weefsel. Om nieuw weefsel te maken dat door de patiënt niet wordt afgestoten, worden eigen cellen met behulp van een 3D-printer als rasters gedrukt. In de holtes die zo ontstaan wordt een ander materiaal gespoten, bijvoorbeeld een gel die lijkt op gummybeertjes. Het botweefsel is zo in staat groot en stevig te worden en kan hopelijk in de toekomst hele botten vervangen. Misschien wordt het in de toekomst zelfs mogelijk om hele ledematen te maken.
Eet je gezond?!
Veel mensen weten het niet, maar 60 tot 70% van de medicijnen is afkomstig uit voedsel. Neem bijvoorbeeld aspirine dat 3500 jaar geleden door de Egyptenaren al als thee werd gedronken. Voeding kan ook preventief worden ingezet tegen ziektes. Voeding kan daarnaast ook als therapie worden gebruikt, bijvoorbeeld als onderdeel van kankertherapie om patiënten zich beter te laten voelen. Johan Garssen en zijn collega's werken hard aan meer samenwerking tussen de farmaceutische industrie, de medische wereld en de voedingsindustrie om steeds meer voeding als medicijn in te kunnen zetten.
De druppel
Er is genoeg water op de wereld, helaas is het alleen niet eerlijk verdeeld. Ook het gebruik van water verschilt. Marc Bierkens: “Mensen denken vaak dat het meeste water wordt gebruikt voor huishoudelijk gebruik: douchen, de wc doorspoelen en koken. Maar het meeste water verbruiken we in de productie van consumptiegoederen. Denk aan het water dat nodig is voor het produceren van een lapje vlees of katoenen kleding.” Watertekort kan vergaande gevolgen hebben, van voedselonzekerheid tot het opdrogen van rivieren. De oplossing zoekt Bierkens in techniek: “We kunnen wel allemaal vegetariër worden, maar uiteindelijk doet dat niet genoeg.” Betere irrigatiemethodes en andere gewassen kunnen een oplossing zijn, maar daarvoor is wel politieke wil nodig.
'Spelen' met genen
Een stamcel kweken tot levend orgaan, het leek science fiction, maar blijkt mogelijk. “Long, lever, alvleesklier, voor zowel muis als mens kunnen we zoveel weefsel maken als we willen,” stelt Hans Clevers. Maar voordat we dit bij kinderen kunnen toepassen, zoals we dat nu op muizen testen, moet er nog een hoop gebeuren. “We kunnen veel kweken, maar het wordt een hordeloop om aan alle veiligheidseisen te voldoen."
Rauw op je dak
“Ik ben bang dat ik een wetenschappelijk experiment ben,” zegt Jan Jaap van der Wal. Hij is geen wetenschapper, maar wel expert grappenmaker. Van voetbal, tot politiek, alles komt voorbij. “Je zal Diederik Samsom maar zijn... Denk je dat je vier jaar lang, dag en nacht, alles hebt gegeven voor volk en vaderland, word je op een dag wakker en besef je dat Memphis Depay meer voor het land heeft betekend dan jij.”
Vrije tijd de baas
We hebben het wel druk, maar voelen ons daar eigenlijk best gelukkig bij. Tijd verdelen leidt niet alleen tot conflict maar verrijkt ook, stelt Tanja van der Lippe: “Als ik op m'n werk een goed artikel schrijf, ben ik thuis ook een gezelligere moeder, en doen mijn kinderen het weer beter op school.”
Je bent je connecties
Martijn van den Heuvel ziet ons brein als een wegenkaart. De verbindingen in ons brein zijn te vergelijken met de wegen in een stad die ons van het ene gebouw naar het andere laten reizen. En net zoals de stad verandert, verandert ook ons brein voortdurend. En net zoals er op onze wegen botsingen kunnen ontstaan, kan het ook in ons brein tot een aanvaring komen. Door de doorstroom in onze hersenverbindingen te bestuderen kunnen we ervoor zorgen dat ernstige botsingen voorkomen kunnen worden.
Nobel nieuws
Volgens wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout ligt de wetenschapsgeschiedenis op straat. Wie goed om zich heen kijkt in Utrecht ziet herinneringen aan belangrijke Utrechtse wetenschappers. Maar wie kent bijvoorbeeld nog Eijkman, Debye, Bloembergen, Crutzen? En wie weet dat Röntgen (van de straling) uit Utrecht komt? We mogen best trots zijn.
Het geheim van ons geheugen
Het geheugen intrigeert ons. Maar waardoor onthouden we dingen en vergeten we andere? Dit kan dankzij de 1015 miljard verbindingen die voortdurend veranderen, vertelt Casper Hoogenraad. Het in kaart brengen van de kleine veranderingen van de verbindingen draagt bij aan zowel fundamenteel als aan klinisch, toegepast onderzoek.
