Slaapkamergeheimen

De één voelt het kussen en is meteen vertrokken, de ander ligt nog een paar uur te piekeren en wordt de volgende ochtend moe wakker. Sommigen van ons slaapwandelen, bij sommigen stokt de adem een paar keer per nacht bijna en anderen beleven vreselijke dromen. Slapen is nodig om tot rust te komen. Het is cruciaal voor een goede gezondheid. Maar uit recent onderzoek bleek dat 1 op 3 Nederlanders slaapproblemen heeft. 1 op de 10 Nederlanders heeft zelfs last van klinische slapeloosheid. Misschien dat er daarom meer dan 800 bezoekers op het Science Café over slaap af waren gekomen? Slapen is blijkbaar niet zo vanzelfsprekend als het zou moeten zijn.

“Wanneer je minstens 3 nachten per week, 3 maanden lang, slecht slaapt en daar overdag nog last van hebt, dan ben je klinisch slapeloos”, legt experimenteel- en gezondheidspsycholoog Jeroen Benjamins uit. Naar aanleiding van een ingrijpende gebeurtenis, zoals een verhuizing of het overlijden van een naaste, slapen mensen vaak een tijdje slecht. In de meeste gevallen herstelt dit, maar 10% van de gevallen heeft een makkelijk te ontregelen biologische klok en ontwikkelt een structureel slaaptekort. Vaak gaan slapelozen 's nachts piekeren over het feit dat ze niet in slaap vallen en komen zo in een vicieuze cirkel terecht. Datzelfde geldt voor mensen die last hebben van nachtmerries. Ze zijn overdag nog bezig met hun nachtmerrie, waardoor ze een nieuwe herinnering creëren, die in hun REM-slaap weer diezelfde nachtmerrie oproept. Door de herhaling van de nachtmerrie ontstaat er angst om te gaan slapen en verergert de slapeloosheid.

Gezondheidseffecten

Slaaptekort is een probleem, want slaap is ontzettend belangrijk voor je dagelijks functioneren. Weinig slaap heeft invloed op je concentratievermogen en je leren, want “alles wat je geleerd hebt wordt s' nachts nog een paar keer herhaald”, zegt Benjamins. Daarnaast maak je s' nachts een groeihormoon aan waarmee het lichaam zich kan herstellen.

Klinisch psycholoog Annette van Schagen voegt toe dat we slaap ook nodig hebben voor een goede gemoedstoestand. Tijdens de nacht doorlopen we verschillende slaapfasen. De laatste fase van de slaapcyclus is de REM-slaap, de fase van Rapid Eye Movement, oftewel: snelle oogbewegingen. “Zonder REM-slaap worden we psychotisch en gaan we hallucineren”, zegt Van Schagen. Tijdens je REM-slaap gaan je ademhaling en hartslag omhoog en is er veel hersenactiviteit. Onze hersenactiviteit is zelfs groter dan overdag. Toch is de rest van ons lichaam verlamd. En dat is maar goed ook, want tijdens de REM-slaap dromen we - en als we rennen in onze dromen, moeten we dat niet echt in bed doen. Dromen zijn het opnieuw beleven van onze herinnering, zo verwerken we alles wat er die dag gebeurd is. Vandaar dat je bij een belangrijke beslissing er het beste 'een nachtje over kan slapen'.

Wat als het niet lukt?

Het is moeilijk om oorzaken van slapeloosheid aan te wijzen en dus zijn er ook geen gemakkelijke oplossingen. Natuurlijk zijn er wel een aantal algemene tips die met slaaphygiëne te maken hebben, zoals frisse lucht in de slaapkamer, overdag naar buiten gaan en geen cafeïne of nicotine nuttigen. Regelmaat is cruciaal, zegt Benjamins. Minimaal zeven uur per nacht en een vast ritme zijn het gezondst. Na een avond uit is het volgens hem dan ook beter om gewoon vroeg uit bed te gaan, dan om lang uit te slapen en zo je ritme weer te verleggen. Daarnaast benadrukt hij dat de mobieltjes, laptops en tablets, met hun blauwe licht de aanmaak van slaaphormonen verstoren (Meer weten over de invloed van licht op onze gezondheid? Kijk deze kort Science Snack). Je moet schermen dus eigenlijk weren uit de slaapkamer. “En wanneer je last hebt van nachtmerries helpt het om een nieuw einde te verzinnen”, zegt Van Schagen. 'Imaginatie en rescripting' heet deze techniek. Bedenk een nieuw einde en beeld je, je droom daarna in van begin tot eind. Hevige emoties verdwijnen uit je herinnering van de nachtmerrie, waardoor deze niet meer terug zal komen en je hopelijk weer fijn kunt slapen.

Naast Benjamins en Van Schagen vertelde Cardioloog Linda van Laake over de biologische klok in onze cellen. Je kunt haar verhaal in de eerdere lezing 'Volg je hart' terugkijken. Het eerstvolgende Science Café op 5 februari gaat over taal en op 5 maart hebben we het over de dood. Tot in het nieuwe jaar!