Tot op de bodem
Het gaat niet goed met onze aarde. Het smelten van de poolkappen is slechts het topje van de ijsberg in het probleem van klimaatverandering. Onze wereld warmt op, droogt uit, en overstroomt. Zestig jaar geleden maakte het alarmerende boek Silent Spring van Rachel Carson voor het eerst pijnlijk duidelijk hoe een enkele chemische stof hele ecosystemen kan verwoesten. Klimaatconferentie op klimaatconferentie volgde, maar onze CO2-uitstoot is onverminderd hoog. Wat is nodig voor een écht groene toekomst?
Valse idealen
De ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties zouden in tien jaar de wereld moeten veranderen en een betere toekomst voor iedereen teweeg moeten brengen. Het overwinnen van armoede en ongelijkheid, het bestrijden van de klimaatcrisis, en het bouwen van een vredige, rechtvaardige en inclusieve samenleving die in harmonie is met de natuur. Dit zijn slechts enkele van de ambitieuze doelen die de Verenigde Naties binnen tien jaar willen halen. De nadruk ligt daarbij op wereldwijde samenwerking, maar hoe realistisch is dit?
In het United Nations Environmental Program werden wereldleiders het erover eens dat ze het klimaatprobleem gingen aanpakken. Een moment van euforie volgde, en foto’s van juichende wereldleiders gingen de wereld over. Het verdrag was echter nog niet ondertekend, de doelen stonden te laag om de maximaal 1,5 graad opwarming te kunnen halen, en uiteindelijk zijn de afspraken ook niet nagekomen. Prof. dr. Maarten Hajer, politicoloog en planoloog aan de Universiteit Utrecht, betoogt dat er in de milieupolitiek sprake is van een soort ‘cockpitism’: “De cockpit is een suggestie dat je op de planeet een groep mensen hebt die die planeet kan sturen. Dat is ook wat je ziet bij het akkoord van Parijs: we bespreken dat met de wereldleiders en dan gaat de wereld een andere kant op. Overwegend is dat nog niet helemaal het geval.” Hajer vindt dat we optimistisch kunnen zijn over de aanpak van klimaatverandering, maar dat het wel samen moet gaan met realiteitszin: “Ik vind dat hoop alleen gebouwd kan worden op realisme.”
Toekomstdroom
We moeten af van het cockpitisme en de quick-fixes. “We moeten veel dieper gaan nadenken over ecologie en duurzaamheid”, aldus Hajer. Een oplossing voor klimaatverandering moet volgens Hajer vanuit een culturele benadering komen, gericht op onze waarden. Op dit moment is een Harley Davidson zo ongeveer het hoogst haalbare voor mannen van middelbare leeftijd. Dit is slechts één voorbeeld van hoe onze hele cultuur van fossiele brandstoffen aan elkaar hangt, en dat moeten we ons gaan beseffen. “We moeten toe naar een samenleving waarin we niet meer willen vervuilen, niet omdat de overheid ons dat oplegt, maar omdat we vinden dat het niet klopt.”
Om een verandering teweeg te kunnen brengen in de leefstijl van mensen, is het belangrijk dat we mensen beelden geven van een toekomst die aantrekkelijker is dan het heden. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is het volgens Hajer daarbij helemaal niet nodig om alles door te rekenen en een kosten-baten analyse te maken over duurzaamheid. In plaats daarvan moeten we een toekomstdroom voor mensen creëren, en taal gebruiken om mensen te laten zien waar we naartoe bewegen.
We moeten het klimaat niet alleen aan de klimaatwetenschappers overlaten. Het duurzaamheidsvraagstuk vraagt van wetenschappers uit alle sectoren al hun creativiteit en kunde. Wat zijn de materialen die we gaan gebruiken? Hoe nemen we toekomstige generaties mee in ons beslisproces? Wat gaan we eten? Hoe gaan we wonen, werken, leven? Tot slot doet Hajer nog een oproep aan iedereen: “ik denk dat je jezelf enorm serieus moet nemen”. Want hoe groot dit probleem ook is, ook wij kunnen wel degelijk verandering brengen in huidige systemen.
