In het eerste filosofische café van dit seizoen geeft politiek filosoof Tamar de Waal (Paul Scholte Centre, UvA) een analyse. Hoe hangt het huidige Nederlandse inburgeringsbeleid samen met ons idee van integratie?
Rutte toont in het programma Zomergasten een fragment waarin Turkse jongeren bij een pro-Erdogan demonstratie een NOS-verslaggever lastigvallen. Zijn reactie: “Mijn primaire eerste gevoel is: lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleur op.” Rutte stond zichzelf hiermee toe zijn onderbuikgevoel eens goed te ventileren. Maar niet zonder gevolgen.
Volgens De Waal laat Ruttes uitspraak drie dingen zien. Ten eerste blijkt hieruit dat integratie een individueel kenmerk is geworden. Niet de samenleving als geheel is geïntegreerd, maar individuen. Híj is geïntegreerd, híj niet. Maar gaat het er niet om dat een land is geïntegreerd? Dat een land een eenheid is, ondanks de verschillen die daarbinnen bestaan?
Ook worden allochtonen aan standaarden gehouden die voor autochtonen niet gelden. Een allochtone winkeldief is niet goed geïntegreerd, maar van autochtone winkeldieven wordt dit niet gezegd. Geïntegreerd zijn betekent kennelijk een ideale burger zijn, een onrealistische verwachting. Daarnaast is het best hypocriet. Turkse Nederlanders die de NOS-verslaggever lastig vallen moeten oppleuren, maar hoe zit dat dan met dierenactivisten die Pownews verslaggevers aanvallen?
Tot slot geeft Rutte met zijn 'pleur op' een duidelijke boodschap af aan de mannen uit het fragment: jullie horen er niet bij, en we willen jullie er ook niet bij. Het probleem daarmee is dat Rutte zijn verantwoordelijkheid voor dit soort mensen van zich afschuift. Als je niet geïntegreerd bent, dan ga je maar weg. Maar dit zijn loze leuzen in verkiezingstijd. De minister-president doet alsof hij mensen het land uit kan sturen, maar heeft daar geen enkele juridische basis voor. Dit soort uitspraken maken het alleen maar erger. “Uitsluiting kan je niet bestrijden met uitsluiting,” aldus De Waal.
Nederlands inburgeringbeleid toen en nu
De taal rondom integratie en inburgering is niet altijd zo hard en dreigend geweest. Sinds 1998 kent Nederland een inburgeringsbeleid. Vijfhonderd uur taalles en vijfhonderd uur Nederlandse maatschappij- en cultuurles werd verplicht voor nieuwe immigranten. Daarnaast stond het bijwonen van deze lessen open voor immigranten die al enige tijd in Nederland waren. In 2003 besloot de Nederlandse overheid om de mate van integratie te 'meten' door inburgeringstoetsen af te nemen en in 2013 privatiseerde de Nederlandse overheid het inburgeringsbeleid. Vanaf dat moment werden immigranten zelf verantwoordelijk voor hun integratie. De enige taak van de overheid bestaat er sindsdien uit om de regel te handhaven dat binnen drie jaar de testen gehaald moeten zijn, om permanent verblijfsrecht te kunnen verwerven. De paradox is echter dat het niet halen van de testen geen voldoende grond is om iemand uit te zetten. Dus als je de test niet haalt, kun je geen taal- en cultuurles meer krijgen omdat je geen permanent verblijfsrecht kan halen, maar uitgezet worden kan ook niet. En hebben niet juist de mensen die de test niet halen extra aandacht nodig?
Een meer inclusieve benadering
De Waal pleit voor het loskoppelen van het integratieproces en 'het' Nederlands zijn. Immigranten hoeven niet hetzelfde op hun brood te doen als Nederlanders, te leren klagen over het weer of aan te sluiten bij de polonaise met carnaval. Dit soort 'typisch' Nederlandse dingen moeten geen onderdeel van integratie zijn. Niet elke Nederlander is zo, en ook niet elke immigrant hoeft zo te zijn. Wat nieuwkomers wel moeten leren, zijn de taal en regels van dit land. Wat mag wel, wat mag niet? Wat staat er in de grondwet en wat zijn hier de gevolgen van? En wacht niet met deze lessen tot mensen een vergunning hebben, maar begin er meteen mee. Betrek mensen zo vroeg mogelijk bij de samenleving. Dan kunnen mensen zo snel mogelijk betrokken raken bij de Nederlandse samenleving. En dat is waar integratie toe moet leiden.
Benieuwd naar wat de bevindingen zijn van het Ethiek Instituut (UU) over de morele behandeling van vluchtelingen die naar de Europese Unie komen? Zie dan deze video.
