Stagiaire Iris Korvemaker onderzocht welke nieuwe vakgebieden en nieuwe visies er ontstaan binnen wetenschappelijke disciplines. Komende weken schrijft ze hier blogs over, deze keer hypes en trends in de wetenschap.
Wetenschappelijke doorbraken blijken achteraf soms tóch geen doorbraak te zijn. Wanneer is iets een hype of een trend en wanneer is een wetenschappelijke doorbraak blijvend? Soms blazen media of wetenschappelijke tijdschriften het op en soms hebben wetenschappers zelf hier de hand in. Wat zijn de nieuwste hypes en trends in de wetenschap?
De kweekhamburger als realistische vervanger?
Volgens vele wetenschappers is de hamburger van Mark Post dé hype van 2013. De hoogleraar vasculaire fysiologie aan de Universiteit Maastricht is vijf jaar bezig geweest met het maken van een hamburger van spierstamcellen van runderen. Door een stamcel te voeden met aminozuren en suikers vermenigvuldigt deze stamcel zich en krijg je een spiercel. Vele spiercellen worden spiervezels en vele vezels worden samen een hamburger. Deze werd in augustus 2013 gepresenteerd aan publiek- CNN, BBC, en zelfs de Chinese staatstelevisie waren er - ?als alternatief voor vlees. De kosten van de burger: 250.000 euro. Volgens professor Post gaat zijn laboratoriumvlees het helemaal worden. Ethisch verantwoord, veilig, goed voor het milieu en op langer termijn (nog) goedkoper dan echt vlees, aangezien je uit één stamcel kilo's vlees kan kweken. Toch zijn er twijfels te trekken of het werkelijk een verbetering is voor het milieu. Partijleider van de Partij voor de Dieren Marianne Thieme noemt kweekvlees een 'sympathieke gedachte', maar wijst op de hoge energiekosten en grondstoffen die nodig zijn voor het kwekken van vlees. “Het blijft een inefficiënte manier van eiwitproductie."
Ons brein geeft overal antwoord op?
De neurowetenschappen, de 'hardere' kant van de psychologie, maken een opmars. In deze tak van wetenschap maakt men veelvuldig gebruik van hersenscans manier om bepaalde gevoelens of gedachten van mensen in beeld te brengen (zoals psychiater prof. dr. Iris Sommer in haar lezing uitlegde). Andere onderdelen van de psychologie kijken meer naar gedrag en maken gebruik van theorieën. Gaan neurowetenschappen overrulenin de psychologie? President Obama investeert 100 miljoen dollar in het project the Brain Research through Advancing innovative Neurotechnologies(BRAIN). En neuromarketing lijkt een wetenschappelijke hype. Via hersenscans wordt gekeken hoe proefpersonen reageren op bepaalde reclames en wanneer bij een reclame het hersenactiviteit wordt gemeten in een stukje brein wat ook actief is bij verlangen, dan heeft de reclame veel potentie. Dit lijkt een logische redenering, maar de link tussen hersenactiviteit en voorkeur voor producten of merken is nog nooit aangetoond. Bovendien heeft elk hersengebiedje gemiddeld negen functies, en zegt een actiever deel dus niet zo veel.
Mexicaanse griep
In 2009 waarschuwden wetenschappers voor de 'levensgevaarlijke' Mexicaanse griep. De regering kocht griepvaccins in voor 144 miljoen euro. Volgens Nederlands viroloog en influenza- deskundige Ab Osterhaus moesten we oppassen voor deze griep. Hierdoor brak de paniek uit, terwijl een grote pandemie uit bleef. Ab Osterhaus werd beschuldigd van belangenverstrengeling, hij had aandelen in een farmaceutisch bedrijf dat deze vaccins ontwikkelde. Uit analyse van onderzoek over de Mexicaanse griep blijkt dat academici in 60% van de gevallen ernstiger over de Mexicaanse griep vertelden dan officiële overheidsinstanties en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Je kan hier spreken van een hype, aangezet door wetenschappers.
Rol van media
Kritisch blijven ten opzichte van voorgeschotelde wetenschappelijke doorbraken is het advies. De media heeft vaak een leidende rol in het verspreiden van informatie uit de wetenschap en wij, als publiek, moeten misschien niet alles gelijk aannemen wat er door de media wordt gezegd. Misschien zijn er nu ook trends of hypes die we nog niet zien. Is Big Data, gentherapie of de bitcoin een blijver, of zeggen we over 20 jaar ook dat dit ook maar een hype was? De toekomst zal het uitwijzen.
Meer weten over hypes in de wetenschapswereld, kijk dan de serie Tussen hype en hope: de maakbare mens.
Voorgaande blog
> Introductie: Nieuwe wetenschappen (18-12-2014)
> Gelukswetenschappen (25-12-2014)
> Nanotechnologie (01-01-2015)
> Interdisciplinaire studies (08-01-2015)
> Verdwijnen van geesteswetenschappen (15-01-2015)
> Theorieloze wetenschap (22-01-2015)
