Lachen en huilen
Je verliest haar uit het oog en je moeder is in blinde paniek, zoekt je overal en stelt zich de ergste scenario's voor. Jij dwaalt door het warenhuis, raakt uiteindelijk ook in paniek en zet een enorme keel op. De onmacht die een moeder voelt bij de scheiding van haar kind, is de kern van rouw. Bij het Bijenkorfvoorbeeld is dat gevoel weer weg zodra moeder en kind elkaar weer gevonden hebben. Bij rouw is de onmacht groter. Het is scheiding plus het besef van onomkeernaarheid. In de vierde lezing van de serie 'Lachen en huilen' ging prof. dr. Paul Boelen in op rouw en specifieker, rouw bij kinderen. Maar wat is 'normale' rouw precies en hoe gaan kinderen daar mee om?
Wat is rouw?
Boelen stelt dat rouw reacties zijn die voor kunnen komen bij verlies door overlijden. De kern van rouw is daarbij separatiepijn: de verscheurende pijn die de een ervaart bij het gescheiden zijn van de ander. Na de dood van een dierbare is het verlies onomkeerbaar. Dat besef is er bij sommigen meteen en daalt bij anderen langzaam in. Hiermee neemt hij een schot voor de boeg wanneer hij ingaat op gecompliceerde rouw. Gecompliceerde rouw is het voortbestaan van die hele, heftige, acute rouwreactie. Het besef van de onomkeerbaarheid van het verlies is er rationeel, maar niet gevoelsmatig. Bij gecompliceerde rouw komt iemand er niet meer uit, hij blijft in zijn rouw vasthangen waardoor de rouw een blijvend karakter krijgt. Herinneringen werken in een 'normaal' rouwproces troostend, maar bij gecompliceerde rouw juist beangstigend. De pijn van het rouwen heeft bij gecompliceerde rouw controle over de persoon, in plaats van dat de persoon controle heeft over de pijn. Of gecompliceerde rouw dan wel niet als stoornis kan worden gezien, daar zijn de meningen nog over verdeeld.
Het rouwtakenmodel
Prof. dr. Boelen is fan van het rouwtakenmodel, dat volgens hem elegant is door zijn eenvoud. Hij onderscheidt drie stadia die 'de klus van het rouwen klaren'. Ten eerste moet iemand de realiteit –de onomkeerbaarheid van de situatie- onder ogen zien. Vervolgens moeten de daarbij behorende emoties onderkend worden. Men moet de pijn die daarbij komt kijken, accepteren. Vervolgens moet diegene zich aanpassen aan de veranderende realiteit en doorgaan. Een hele leefwereld verandert daardoor. Kinderen waarbij een ouder is overleden, krijgen een hele andere routine in het huishouden. Denk aan kleine dingen als: wie brengt het kind nu naar voetbal of smeert zijn brood.
Behandeling
Het kan zijn dat je vastloopt in het volbrengen van de rouwtaken. Je bent dan vaak bang om de ervaren emoties echt te voelen en om het verlies uit te spreken. Dit geldt ook voor kinderen. Het uitspreken van een zin als 'mijn grote zus is dood', is emotioneel gezien, zwaar beladen. Naast dit punt kunnen kinderen ook vastlopen op vertrouwen. Vertrouwen in zichzelf, anderen en het leven. De uitdaging zit hem erin de negativiteit aan de oppervlakte te krijgen en er over te praten zodat de rouwenden door kunnen gaan met de dingen te doen die ze altijd al deden. Vooral voor een kind is het belangrijk om als 'gewoon' door te kunnen gaan met zijn leven. Door uitgebreid over het verlies te praten of door het beeldend, in de vorm van schrijfopdrachten of tekeningen te verwoorden, wordt een kind enorm geholpen in het rouwproces. Zo wordt de onomkeerbaarheid van de situatie voor een kind duidelijk in beeld gebracht, hoeveel pijn dat ook doet.
Vooral de behandeling van vastlopende rouw, staat nog in de kinderschoenen. Het is een lastig onderwerp waar heel genuanceerd mee om moet worden gegaan. Wanneer rouw pathologisch wordt, is lastig vast te stellen. Je wilt tenslotte iemand de tijd geven om zijn verlies te verwerken, maar tegelijkertijd wil je iemand niet langer laten lijden dan nodig is.
De lezing van prof. dr. Boelen kun je hier terugzien. Komende woensdag spreekt prof. dr. Jan van Hooff over lachende apen.
