De zwerm
Dr. Jaap Bos, die de inleiding bij de film verzorgt in de reeks De zwerm, is de eerste om dit toe te geven. 'En toch heeft de film een verpletterende indruk op mij gemaakt', aldus Bos. Hoe kan dat? The Birds is de grootvader van de horrorfilm, maar eng is hij niet. Er zitten vierhonderd special effects in de film, maar vergeleken met nu doen die wat lachwekkend aan. Waar zit de kracht van de film dan in?
Het verhaal
Het verhaal van The Birds is vrij bondig samen te vatten. Melanie Daniels, een mooie, rijke dame, heeft een oogje op Mitch Brenner, een advocaat. Ze komen elkaar tegen in een vogelspeciaalzaak en Melanie besluit Mitch op te zoeken in het rustige dorpje waar hij elk weekend heengaat. Mitch logeert daar bij zijn moeder en zusje. Al gauw blijkt de liefde wederzijds. Tijdens Melanies verblijf in het dorpje vindt er een toenemend aantal incidenten plaats waarbij vogels mensen aanvallen, met name kinderen. De vogels worden steeds agressiever en vallen in steeds grotere groepen mensen aan. Aan het einde van de film beheersen de vogels het hele dorp. Mitch, zijn zusje, moeder en Melanie ontvluchten als laatsten de tirannie van de vogels. Gehavend na een lange strijd tegen de beesten, rijden de vier aan het einde van de film het dorp uit.
De film is uit ten treure geanalyseerd, uitgeplozen en geïnterpreteerd. Psychoanalytisch geïnspireerde denkers waren bijvoorbeeld van mening dat de vogels in de film staan voor de agressieve vrouwelijke seksualiteit of dat het draaide om de oedipale relatie tussen Mitch en zijn moeder. Vanuit de sociologie kun je de rol van de familie als functionele eenheid in het sociale systeem als belangrijk element aanwijzen. Of wordt de relatie tussen mens en vogel ter discussie gesteld? Kaart de film de misvatting aan dat vogels gezelschapsdieren zijn die je met een schoon geweten gevangen kan houden?
Begrijpzucht
Dr. Jaap Bos toont met deze voorbeelden van interpretaties iets essentieels van de film aan. The Birds roept ontzettend veel vragen op zonder die te beantwoorden. Waarom doen de hoofdpersonen wat ze doen? Wat heeft de verhouding tussen Mitch en Melanie met de vogels te maken? Waarom gaan de vogels zich zo raar gedragen? Wat is het nut daarvan? Door de vele onbeantwoorde vragen leent de film zich voor allerlei interpretaties. Tegelijkertijd onttrekt zij zich hierdoor aan elk definitief antwoord. Uit een schijnbaar normaal verloop van zaken ontstaat een abnormale situatie waar geen verklaring voor is. Vogels vormen een zwerm en die zwerm vormt een wil, een destructieve wil zelfs. Hoe? Waarom? Mensen willen de wereld rationeel kunnen verklaren en dat lukt bij deze film niet. Dát is waarom de film zo'n verpletterende indruk maakt.
Misschien is het juist dat onverklaarbare dat zo fascinerend is aan zwermen en het emergente gedrag dat zij vertonen. Want eigenlijk klinkt het toch onlogisch dat een groep eigenschappen kan vertonen, die niet te reduceren zijn tot de optelsom van de eenheden waaruit die groep bestaat.
