Lenin en Stalin
Gisteravond was de vierde en laatste lezing van Maarten van Rossem in de serie Lenin en Stalin. Met deze lezing over de buitenlandse politiek en de laatste jaren van de despoot Stalin staan we aan het begin van het einde. Stalins greep op de wereldpolitiek verslapte en zijn gezondheid ging sterk achteruit. Deze aftakeling op meerdere fronten begon met een reeks fouten, zoals het Vijfjarenplan en de vijandschap jegens de sociaal-democraten. De fouten werden ingegeven door angst van anderen om Stalin tegen te spreken en met een beter inzicht te komen, en door Stalins groeiende paranoïa die zich kenmerkte door totaal absurde opvattingen.
Deceptie nummer één voor Stalin was de Finse Winteroorlog, eind 1939. In deze oorlog om grondgebied bleek de sterkte van het Rode Leger slechts een fractie van wat van tevoren was gedacht. Vervolgens was er nog een veel grotere ramp voor Stalin, die bij het vernemen ervan bleek schijnt te zijn weggetrokken: de razendsnelle ineenstorting van het Franse leger in mei 1940. Deze schok vergeleek Van Rossem met Canada die de VS aan zou vallen en wint, of Nieuw-Zeeland dat wereldkampioen zou worden bij dit WK. Frankrijks capitulatie was ongelooflijk, maar onomstotelijk een feit.
Kernwoorden van de tijd die nu volgde, zijn ongeloof en slecht geïnformeerde keuzes. Van Hitlers kant dat hij dacht dat Engeland een grotere dreiging vormde dan de SU; hij zou 'even met Rusland afrekenen' en dan verdergaan met serieuze vijand Engeland. Stalin wilde op zijn beurt niet geloven dat Hitler werkelijk zou aanvallen. Hij was gewaarschuwd van verscheidene kanten en zelfs door een Duitse soldaat, maar deze jongeman werd neergeschoten aangezien Stalin hem aanzag voor provocateur. Kort daarna moest Stalin zijn kolossale fout echter inzien en hij vertrok tijdelijk vanwege een inzinking als gevolg hiervan.
Wat hierna volgde is bekende geschiedenis: Pearl Harbor, de aanval op Duitsland in Stalingrad, de aanval op Berlijn door het Rode leger en de bombardementen op Hiroshima en Nagasaki. Stalins vreemde gedrag bij onder andere de conferentie in Potsdam en zijn onverklaarbare interesse in Libië leverden hem veel achterdocht op die duidde op de Koude Oorlog. Tekenend voor de paranoia, angst en verdeeldheid die Stalin gezaaid had, is zijn eigen navrante einde.
Wat laat in de ochtend, een tijd waarop Stalin doorgaans opstond (een dagritme dat we overigens ook kennen van Hitler), luisterden zijn bedienden met gespitste oren aan de slaapkamerdeur of hun absolutist iets wenste. Ze hoorden echter niets. Het duurde uren voordat iemand de moed had ongevraagd naar binnen te gaan, waardoor Stalin bijna een hele dag verlamd op het tapijt heeft gelegen nadat hij 's nachts een hersenbloeding had gekregen. In zo'n geval is natuurlijk een dokter nodig, maar alle artsen zaten in de gevangenis omdat iedereen die ziek werd of stierf dat volgens een schichtige Stalin door de fout van de behandelende arts deed. Desgevraagd dachten deze artsen vanuit de cel niet dat Stalin er weer bovenop zou komen. De doodsangst van zijn volk heeft hem uiteindelijk het leven gekost op 5 maart 1953.
Na Stalins dood begon Rusland met hervorming van het land; er werd geïnvesteerd in de landbouw en vreedzame co-existentie en er wordt een begin gemaakt met de afrekening van Stalin. Kroetsjov wil Stalin uit het systeem snijden en terug naar Lenin. Het ging zelfs zo ver dat hij uit het mausoleum naast Lenin is verwijderd. Deze hervorming is echter nooit geslaagd: het communisme dat volgens Kroetsjov en Gorbatsjov in de kern goed is, was door Stalin onherroepelijk gecorrumpeerd. Stalins revolutie was geslaagd wat betreft de industrialisatie van de Sovjet Unie en de nederlaag van de Duitsers, maar van de idealen van gerechtigheid voor de “verdrukten der aarde” is nooit iets terecht gekomen en derhalve noemde Maarten van Rossem Stalins regime een van de grootste mislukkingen van de afgelopen eeuw.
Bekijk hier de laatste lezing van Maarten van Rossem over Lenin en Stalin en bezoek de pagina van het programma.
