Hoe krijgen we vat op extreem gedachtegoed?
In Duitsland behaalde de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) een historische winst in de deelstaatverkiezingen. Ze behaalde de meeste stemmen in Thüringen en werd de tweede grootste in Saksen. Het is voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog dat een extreemrechtse partij de grootste is in een parlement. Waar komt dat vandaan? Volgens Duitsland-correspondent Remco Andersen is het te wijten aan onvrede in Oost-Duitsland, die voornamelijk wordt veroorzaakt door een serie crises die minder welvarende Oost-Duitsers hard heeft geraakt. Ook migratie is een belangrijk onderwerp, dat extra in de schijnwerpers wordt gezet na de aanslag in Solingen. Andersen merkt op dat ook de BSW, een conservatief-linkse partij veel stemmen heeft gekregen. Daarmee zijn partijen die uitgeproken ver van het politieke midden liggen populair. Andersen: ‘Het getuigt van een groot gebrek aan vertrouwen – niet alleen in de huidige regering, maar in de democratie waarin we leven.’
Toch is Duitsland niet het enige land waar extreemrechts in opkomst is. Ook in landen als Italië, Zweden en Nederland wordt hiervoor gewaarschuwd. In 2021 gingen we al in gesprek over dit fenomeen met politicoloog prof. Sarah de Lange, historicus prof. Beatrice de Graaf en journalist dr. Nikki Sterkenburg. De Lange noemt de migratie- en coronacrisis als belangrijke kantelpunten, omdat ‘extreemrechtse bewegingen zich [hier] sterker manifesteerden.’ Zichtbaarheid is dan ook een belangrijke factor voor de groei van deze bewegingen. Verder wijst De Lange affectieve polarisatie aan als mogelijke oorzaak van de opkomst van extreemrechts. Bij affectieve polarisatie ontstaan er sterke negatieve gevoelens tegenover politieke tegenstanders. Dit versterkt de neiging naar antidemocratische standpunten - samenwerken met ‘vijanden’ is immers niet gewenst. Een antidemocratische extreemrechtse partij als het AfD past precies in dat plaatje. Hoewel de opkomst van rechtsextremisme in Duitsland dus uit een specifieke context voortkomt, is het óók onderdeel van een bredere, naar (extreem)rechts leunende trend.
Meer weten over de opkomst van rechtsextremisme en de gevaren ervan? Kijk de lezing met prof. Sarah de Lange, prof. Beatrice de Graaf en dr. Nikki Sterkenburg dan hier terug.
