Wetenschap in Hollywood: over de zin en onzin van wetenschap in films.
'Open the pod bay doors, Hal.' Dit zinnetje staat op de lijst van bekendste filmquotes van het Amerikaans filminstituut. Het is een opdracht van de hoofdpersoon Dave Bowman, astronaut, in de film 2001: A Space Odyssey (1968) aan het andere centrale karakter, HAL 9000. Deze boordcomputer van het ruimteschip beschikt over kunstmatige intelligentie met typisch menselijke karakteristieken zoals spraak, gezichtsherkenning, maar kan ook kunst waarderen en schaak spelen. Na een angstvallige stilte geeft HAL met kalme stem antwoord:
'I'm sorry, Dave. I'm afraid I can't do that.'
Dave Bowman: 'What's the problem?
HAL: 'I think you know what the problem is just as well as I do.'
Het probleem is dat HAL doorheeft dat Dave de computer wil uitschakelen. Dave vermoedt dat er iets niet klopt aan de boordcomputer, deze maakt naar zijn mening fouten. HAL keert zich tegen de astronauten aan boord, omdat zij het slagen van de ruimtemissie in de weg staan en probeert hen te vermoorden. HAL staat dan ook als nummer 13 op het AFI lijstje van de vijftig grootste filmschurken.
Over het algemeen zijn experts te spreken over de nauwkeurigheid van regisseur Stanley Kubrick in het schetsen van een toekomstbeeld en het weergeven van ruimtewetenschap. Toch was hij te voorbarig over de techniek van 2001 en zelfs van 2012 wat betreft kunstmatige intelligentie. Daar houden wetenschappers zich al lang mee bezig en in de jaren '60 was men er zeer optimistisch over. Té optimistisch blijkt nu. Een computer met volledig bewustzijn, zoals HAL, bestaat niet. Bovendien is er bij elk autonoom systeem dat bij machte is om mensen te doden (zoals bijvoorbeeld een onbemand vliegtuig), een menselijke operateur nodig om de trekker over te halen. In 2001 bepaalt HAL wie er blijft leven en wie niet.
Liplezen en voetballen
HAL houdt de astronauten in de gaten via vele camera's, ziet wat ze doen en kan zelfs liplezen, cruciaal voor het verhaal. Op het artificial intelligence (A.I.) lab van het MIT ontwikkelen wetenschappers systemen voor gezichtsherkenning en objectherkenning. Daar zijn enorme databases voor nodig. Bij dit project kun je helpen met het labelen van objecten en bijdragen aan onderzoek.
Een computer die kan zien en praten, die taal begrijpt, emoties heeft en die ook herkent in anderen bestaat dus nog niet. Wel zijn er robots die kunnen voetballen. Dr. Karl Tuys (Computer Science, King's College, Londen) vertelde in zijn lezing Robots denken over de implicaties hiervan. Het betekent dat je een robot kunt maken die om kan gaan met complexe perceptie en een dynamische omgeving, die een competitieve houding heeft en tegelijkertijd kan samenwerken. Dan ben je al weer een stap dichter bij een zelfstandige robot die kan reageren op de omgeving en op onverwachte situaties, zonder dat je elke handeling van tevoren hoeft te programmeren. Dit is een stap dichter bij kunstmatige intelligentie. Begint het al te lijken op HAL? Kijk de lezing van Karl Tuyls hier terug.
Apparaten met bewustzijn
Onderzoek naar kunstmatige intelligentie beperkt zich niet tot een technisch verhaal, maar heeft ook filosofische kanten. Kort gezegd houdt de studie naar kunstmatige intelligentie zich bezig met apparaten of systemen die handelen op een intelligente manier. Om te kijken of dit het geval is zijn er testen zoals de Turing test. Hierbij 'chat' een menselijke ondervrager met een mens en met een computer. Door vragen moet hij of zij zien vast te stellen welke van de twee de mens is.
De test is in 1936 ontwikkeld door Alan Turing en sindsdien zijn onze inzichten in intelligentie en cognitie nogal veranderd. De vraag is of de test nog wel nut heeft, want menselijke intelligentie nabootsen is nog niet gelijk aan intelligent zijn. Een discussiepunt is of je voor intelligentie bewustzijn nodig hebt en zo ja, heeft een intelligente machine dan bewustzijn? Prof. dr. Bas Haring beaamde dit in een lezing, waarin hij bewustzijn vanuit een filosofisch perspectief benaderde, maar ook de natuurkundige en neurobiologische aspecten van bewustzijn belichtte. Deze conclusie maakt de stap naar robots als gezelschap voor eenzame mensen helemaal niet zo gek meer. Maar naar een computer die uit is op het leven van hardwerkende astronauten misschien ook niet.
Bekijk de sleutelscène waarin HAL weigert de deuren open te doen hier.
Lees de andere blogs uit deze serie:
> DNA en epigenetica in Gattaca (24-03-2012)
> The Matrix (02-04-2012)
> Aliens (10-04-2012)
> The Day After Tomorrow (10-05-2012)
> Contagion (11-06-2012)
> Minority Report (18-06-2012)
> Repo Men (27-06-2012)
> Prometheus (09-07-2012)
> The Machinist (30-07-2012)
> Armageddon (13-08-2012)
> The Hulk (05-09-2012)
