Toch vallen de meeste mensen niet in één van deze categorieën, maar zijn ze een beetje van allemaal. De ene dag een biologische Schotse zalm met een broccolisoepje, de andere dag een hamburger en een milkshake. Toch zijn er twee grote stromingen aan te geven, zo vertelde consumptiesocioloog dr. Hans Dagevos (WUR) in de tweede lezing van de serie 'Framing food'. Als je het sterk polariseert zijn er twee provincies: Hamburgia en Ecologica. Hamburgia wordt gekenmerkt door fastfood, schaalvergroting en efficiëntie. Ecologica door slow food, traditie, ambacht en sufficiëntie (genoeg). Het is makkelijk om te zeggen dat het ene slecht is en het ander goed, maar zo simpel ligt het niet. Je kunt ook niet zeggen dat er meer mensen in de ene provincie wonen dan in de andere, want we verhuizen constant. Om iedereen op aarde gezond en duurzaam te kunnen voeden hebben we het beste van de twee werelden nodig.
Wat is hip op voedingsgebied?
Het gebied van voeding (en gezondheid) is in de laatste jaren gekaapt door de harde wetenschap: moleculair wetenschappers, psychologen en neurowetenschappers domineren met hun onderzoek in ieder geval de media. Hierbij kijkt men vooral naar eten als een samenraapsel van voedingsstoffen en naar de voedingswaarde, ook wel het nutritionisme genoemd. In het verleden had voeding een culturele, maatschappelijk en sociologische betekenis. Deze betekenis en belevenis van eten is niet verdwenen, alleen wordt er maar weinig onderzoek naar gedaan. Toch is het maar goed dat Dagevos naar voeding kijkt met oog voor 'voedingswaarde'. Want wát we eten hangt af van onze eigen overtuigingen, en onze sociale en natuurlijke omgeving. Zo kun je kiezen voor plofkip, omdat het goedkoop is, vervolgens over gaan op biologisch vlees, omdat je het kunt veroorloven en omdat je het belangrijk vindt dat dieren een beter leven hebben gehad. En uiteindelijk vegetariër of veganist worden. Wie je te eten vraagt en wat je ze vervolgens voorschotelt zegt iets over jou, de ander en jullie relatie. Toch kan dit per levensfase of zelfs vaker verschillen, wij zijn niet 'fixed' in onze voedingskeuzes en stijlen. Dit betekent dat er ook voedingstrends te onderscheiden zijn, er zijn zelfs trendwatchers die zich daar op richten. Zij voorspellen dat we ons meer gaan richten op biologisch, authentiek en lokaal voedsel. Maar ook dat we meer insecten gaan eten en 'flexitariërs' worden, omdat we ons realiseren dat nieuwe producten, productiemethoden en technologie duurzamer eten kan bewerkstelligen.
Vleesminderen
Een flexitariër volgt in hoofdzaak een vegetarisch dieet, maar eet incidenteel vlees en/of vis. Volgens onderzoek van Dagevos omschrijft 13% van de Nederlander zich als flexitariër en hoewel het aantal lijkt toe te nemen is dit geen wereldwijde trend. In Nederland is sinds de jaren '50 vlees eten een alledaags verschijnsel geworden. Aardappelen, groenten en vlees werd een 'oer' Hollands maal en vlees groeide uit tot het icoon van onze eetcultuur. Maar omdat er geldt "wie rijk is, eet vlees; wie rijker wordt, gaat (meer) vlees eten", gaan nu ook steeds meer opkomende landen als China en Brazilië aan het vlees. Dat is een zorgwekkende milieubelastende trend. Toch lijken we hier nu een omslagpunt te hebben bereikt, de vleesconsumptie stagneert en men is bereid te gaan minderen. Dus hoewel onze voedingsgewoontes aangeleerd zijn, kunnen ze veranderen. Volgens Dagevos speelt de omgeving hierin de belangrijkste factor, wanneer mensen verhuizen en naar een nieuwe supermarkt gaan is bijvoorbeeld een ideaal moment om nieuwe, gezonde en duurzame eetgewoontes te omarmen. Maar omdat onze maatschappij zo vol zit met ongezonde eetprikkels is het noodzakelijk dat de overheid deze aan gaat pakken om stappen richting verandering te zetten.
'Je bent wat je eet' is een springlevend cliché volgens Dagevos. Eten heb je nodig om in leven te blijven, kies je voor gezonde voeding zul je hoogstwaarschijnlijk gezonder zijn dan als je vaak naar de snackbar gaat. Toch gaat deze gevleugelde uitspraak niet altijd op, dat komt voornamelijk omdat de ambivalentie en complexiteit van voedingsland wordt weerspiegelt in de bewoners. Het is belangrijk te realiseren dat als je voedingsgedrag wilt veranderen je niet alleen rekening moet houden met hoeveel verzadigden vetten of vitamines ergens in zitten, maar ook met de emotionele kanten van producten en de tradities die verbonden zijn aan onze eetgewoontes.
Je kunt de gehele lezing hier terug zien. Volgende week laat dierenarts Esther Plantinga (UU) zien dat we de menselijke voedingstrends en gewoontes projecteren op onze huisdieren. Zo zetten we katten en honden op een vegetarisch dieet of geven we ze veel te veel tussendoortjes. Met alle gevolgen van dien. Waarom doen we dit en wat is dan wel gezond voor mens en dier?
