Van consument naar prosument

Smart grids zijn een enabling technology die toegepast op ons electriciteitsnetwerk het energieverbruik met tien procent zullen verlagen. Efficiënter stroomgebruik, lagere kosten en minder CO2-uitstoot, klinkt goed, niet? Het wordt alleen nog maar beter als we de smart grids koppelen aan duurzame manieren om stroom op te wekken, zoals zonne- en windenergie. In Lombok is dit al realiteit. Voor de laatste bijeenkomst in de serie Lokaal mondiaal, was Studium Generale op locatie in de Parkschool in Lombok. De zonne-panelen op het dak van de Parkschool en het Christelijk Gymnasium zijn aangesloten op een smart grid die de energievoorziening in de wijk reguleert.

Goedkoper en groenere stroom: alleen maar winnen, althans zo lijkt het. Want waarom zijn we nog niet massaal overgestapt op duurzame energie en is ieder huis op een smart grid aangesloten? Blijkbaar zitten er nog andere kanten aan brede implementatie van smart grids en duurzame energie. De invoering gaat over niet alleen over technisch en financieel voordeel, maar ook over gedrag en politiek.

Smart wat?
Wat is een smart grid eigenlijk? Een smart grid is een slimme manier om energie te verdelen. Het voegt 'intelligentie' toe aan het elektriciteitsnet. Fluctuaties in vraag en aanbod kunnen opgevangen worden doordat smart grids consequenties kunnen verbinden aan pieken en dalen in stroomvoorziening en –verbruik. Is de vraag hoog, dan kan er een signaal afgegeven worden aan huishoudens die dan kunnen kiezen welke apparaten ze aan of uit zetten. Smart grids maken zo energiemanagement op lokaal niveau mogelijk. In Lombok zorgt Robin Bergs Lombox voor lokale energieopwekking en verdeling met aan smart grids gekoppelde zonnepanelen voor elektriciteit in de wijk.

Smart grids kunnen een belangrijke rol spelen bij de transitie naar duurzame energie. Dr. Wilfried van Sark, energiedeskundige, legt uit dat zon en wind de meeste stroom leveren op momenten dat we het minst verbruiken, namelijk midden op de dag als we niet thuis zijn, de verwarming uit hebben staan, niet hoeven te douchen en niet aan het koken zijn. Om smart grids optimaal te laten werken en energie lokaal te kunnen opslaan, hebben we een grote batterij nodig. De elektrische auto is een antwoord op dit probleem. Volgens Robin Berg kunnen hedendaagse elektrische auto's, aangesloten op door zonne-panelen opgewekte energie, genoeg energie opslaan om een huis het hele jaar van stroom te voorzien op de wintermaanden na. 'Eigenlijk hebben we dus alleen nog maar een wintercontract nodig met een energiemaatschapppij' , aldus Berg.

Meer dan techniek alleen
Maar smart grids en duurzame energie gaan over meer dan techniek alleen. Techniekfilosofe dr. ir. Martijntje Smits wijst erop dat de sociale kant altijd van belang is bij techniek. Niet iedereen is ervan gediend als de netbeheerder weet wat en wanneer jij welke apparaten gebruikt. Er zit dus een privacy-aspect aan de implementatie. Daarnaast vindt niet iedereen zonne-panelen even mooi. Een prachtig rieten dak dat ermee vol ligt zou toch wat van zijn romantiek verliezen, maar ook voor 'gewone' huizen hebben de panelen gevolgen voor de esthetische waarde. Maar zelfs als er zonne-panelen aangesloten op een smart grid aanwezig zijn, betekent dit niet automatisch dat er een gedragsverandering plaatsvindt. Management van je energiegebruik staat namelijk niet gelijk aan zuiniger gebruik. Wel maakt het mensen misschien bewuster van hun gebruik. Smits voegt daaraan toe dat burgers die lokaal voorzien in hun eigen duurzame stroom, zoals dat gebeurt met de smart grids van Lombox, niet langer verbonden en afhankelijk zijn van mondiale milieuproblematiek en oorlogen die gevoerd worden om olie. Los van het financiële plaatje is dat ook wat waard.

Maar hoe stimuleren we de invoering van smart grids nu? Moet dat top-down gebeuren of bottom-up? Smits wijst erop dat de overheid een dubbele tong heeft. De overheid benadrukt het belang van een duurzamere wereld maar tegelijkertijd hebben ze nog veel aandelen in kolenbedrijven. Berg voegt daaraan toe dat het technisch nog niet mogelijk is grote gebieden aan te sluiten op smart grids. Bottom-up lijkt dus de juiste route. We moeten van consument naar prosument. In Lombok wekten ze gister een record aan kilowatts op in één dag. En dat goedkoper en duurzamer dan gewone stroom. Een goed voorbeeld dus, nu is het wachten op goed gevolg.