De Duiders
Berlijnse Muur
Nog geen kilometer van een hoog opgetrokken Egyptische grensmuur ligt Rafah, een stad in de Gazastrook. Op zoek naar relatieve veiligheid is momenteel twee derde van de Gazaanse bevolking hier neergestreken. Mensen leven dicht op elkaar en zijn in continue angst voor een nieuwe militaire aanval van Israël. Humanitaire organisaties benadrukken met klem dat een hongersnood in Gaza nabij is en dat er spoedig medicijnen en hygiëneproducten geleverd moeten worden. Ondanks afkeuring van de internationale gemeenschap heeft de Israelische premier Benjamin Netanyahu al meermaals verdere grondaanvallen in Rafah aangekondigd. Zijn beoogde doel is het opvoeren van de druk op Hamas.
Aan de Egyptische kant van de grens is een tentenkamp voor 100.000 mensen opgetuigd. Het zou niet bestemd zijn voor een ‘massa-exodus’ uit Gaza, maar voor mensensmokkel. De enige reden dat de Egyptische muur zou kunnen vallen, is als de fysieke druk te groot wordt om de grenzen dicht te houden, zoals gebeurde met de Berlijnse Muur in 1989. Dit is geen realistisch scenario volgens Dweik. Egypte heeft in de laatste maanden de grenzen hermetisch afgesloten. Bovendien zou het de hele regio destabiliseren. Sterker nog, een leegloop van Gaza door opening van de grens bij Egypte zou volgens Dweik gevolgen van een apocalyptische orde hebben. Ondanks de diepgewortelde solidariteit met de Palestijnen in de Arabische wereld is het opvangen van Palestijnse vluchtelingen in de regio niet populair. De angst heerst dat als de Gazanen over de grens vluchten, Israël het grondgebied inneemt en dat er een oneindige stroom vluchtelingen volgt. “Zelfs onder de Palestijnen is het populair dat Egypte de grenzen heeft gesloten”, weet de politicoloog uit zijn onderzoek.
Zwarte gaten
De Arabische solidariteit met de Palestijnen is soms moeilijk zichtbaar, maar moet niet onderschat worden, stelt Dweik. Verschillende Arabische landen hebben akkoorden gesloten met Israël om de onderlinge betrekkingen te normaliseren. Zo sloten de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Marokko, Soedan en de Verenigde Staten in 2020 de Abraham-akkoorden, vernoemd naar de profeet die zowel in de islam als het jodendom wordt erkend. Deze en andere akkoorden met Israël worden in de heropleving van het conflict niet opeens ingetrokken.
Toch is er sprake van een wijdverspreide Arabische solidariteit met Palestina en dat heeft alles te maken met het contrast tussen het beleid van Arabische landen en de opinie van de bevolking. Dweik legt het fenomeen uit: “Het is als zwarte gaten vinden in het universum: we zien ze niet direct, maar kunnen hun bestaan wel herleiden door het traceren van allerlei omringende factoren.” In dit geval bleken die factoren niet heel ambigu. In de Emiraten en Bahrein waren er voor het eerst sinds de jaren 2000 grote protesten tegen samenwerking van hun nationale overheden met Israël. Deze protesten werden gedoogd door de autoritaire regimes, naar alle waarschijnlijkheid om de druk van de ketel te halen, verklaart Dweik.
Baarle-Nassau
Hoe moet het verder met Palestina en Israël zodra de oorlog voorbij is? Veel zal nog moeten blijken en de machtsverdeling is volledig afhankelijk van het verdere verloop van de oorlog. Hoewel het gezag van de Palestijnse Autoriteit - het bestuursorgaan van de Palestijnse gebieden - klein is, is het te vroeg om een eventuele rol voor hen in Gaza uit te sluiten.
Dweik is kritisch op een harde tweestatenoplossing en stelt dat dit meer bijdraagt aan het probleem dan een oplossing: “Zowel de Palestijnen als Israëli's vinden de huidige situatie al een hele grote concessie." Nog meer inleveren is voor beide partijen pijnlijk en moeilijk te verantwoorden naar de eigen bevolking. De huidige oorlog doet hier nog een schepje bovenop. Hoopvoller is hij over een mogelijke, meer fluïde omgang met de landsgrenzen en het concept natiestaat zoals we dat kennen binnen de Europese Unie. De grotendeels in Breda opgegroeide onderzoeker verwijst ter illustratie naar de het Noord-Brabantse dorp Baarle, waar de Nederlands-Belgische grens dwars door voordeuren loopt. De gemeenten Baarle-Nassau en Baarle-Hertog kennen meer een imaginaire grens dan harde scheiding.
Het voornaamste probleem van de harde scheiding van de staten is volgens Dweik dat de splitsing ervoor zorgt dat de landen te weinig weten over elkaar. Dit resulteert in onzekerheid omtrent elkaars positionering, wat vervolgens leidt tot onveiligheid en veiligheidsmaatregelen. Hierdoor verkeren de landen in een continue staat van (oorlogs)paraatheid. Deze neerwaartse spiraal zou doorbroken kunnen worden als onderlinge betrekkingen meer - en gelijkwaardig - worden verenigd.
