Het kabinet erkent – voor het eerst – dat er sprake was van institutioneel racisme bij de Belastingdienst, schrijft NRC. De fiscus hield namelijk een ‘zwarte lijst’ bij, waar mensen op kwamen te staan waarvan werd gedacht dat zij sneller fraude zouden plegen. Medewerkers konden mensen met een niet-Nederlandse nationaliteit of soms zelfs een ‘niet-Nederlands uiterlijk’ op deze lijst plaatsen. De lijst werd volgens Trouw zowel intern als extern breed gedeeld. Zo werden alleenstaanden, bepaalde bevolkingsgroepen (Antilliaans, Bulgaars), jonge mannen met een ‘opvallend patroon uitgaven’, of bijvoorbeeld mensen die geld aan een moskee gaven al aangemerkt voor extra controle vanwege een vermeend verhoogd risico op fraude. Er circuleerden ook lijsten van burgers onder de titel ‘criminelen’. Als gevolg hiervan werden deze mensen onder andere benadeeld bij belastingcontroles, wanneer ze toeslagen wilden ontvangen of wanneer ze een onderneming wilden starten. Ook kon hun aanvraag voor schuldsanering worden geweigerd op basis van deze lijst. De Belastingdienst stopte pas met deze zwarte lijst in 2020, toen RTL Nieuws en Trouw erover berichtten.
Structureel probleem
Het is typerend hoe er door betrokkenen over deze kwalijke zaak gesproken wordt. Staatssecretaris Marnix Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst, CDA) benadrukt dat alles ‘zonder kwade trouw’ gebeurde én dat de erkenning niet wil zeggen dat er binnen de Belastingdienst een officieel beleid bestond dat tot institutioneel racisme leidde. Het was een gevolg van onbewuste vooroordelen en onwetendheid van individuele werknemers, aldus Van Rij. Deze reactie is wat cultureel antropoloog prof. Gloria Wekker 'witte onschuld' noemt. Hierover sprak ze uitgebreid tijdens de lezing ‘Voorbij de witte onschuld’. Hoewel er waarschijnlijk intern niemand bestraft zal worden, is het voor de slachtoffers belangrijk dat het institutionele racisme wordt erkend. Maar het is ook belangrijk dat we beseffen dat de attitudes en emoties die racisme in stand houden diep ingesleten zijn en hun oorsprong kennen in het koloniale verleden. Hoe moeten we dan vooruit? Daarover spraken media- en cultuurwetenschapper dr. Diantha Vliet (UU), Cemil Yilmaz (IZI solutions) en politicoloog dr. Markha Valenta (UU) in de opname over slavernij en institutioneel racisme.
