Het Europese parlement (EP) is één van de drie wetgevende onderdelen in de Europese Unie en tevens het enige (direct) democratisch gekozen lichaam van de EU. Het telt 751 zetels en deze worden verdeeld op basis van de bevolkingsgrootte van de 28 lidstaten. Nederland heeft 26 zetels en is daarmee qua grootte nummer acht in het parlement. Hoe we deze zetels invullen kiezen we dus op 23 mei. De uitslag hiervan is belangrijk en toch was de opkomst in 2014 maar 37,3%. Dat is vergeleken met de opkomst van de laatste Tweede Kamer-verkiezingen (81,9%) erg laag. Misschien is dit niet raar: met 500 miljoen EU-inwoners gaat je stem snel onbelangrijk voelen. Onterecht, want uiteindelijk beïnvloed je welke wetten er in de EU (en dus ook voor Nederland) gaan gelden. Maar welke rol speelt het Europese parlement in de wetgeving?
Wetgeving
Wetgeving in de EU wordt bepaald door drie partijen: de Europese Commissie (EC), de Raad van Ministers (kortweg ‘de Raad’ genoemd) en natuurlijk het EP. De EC bestaat uit één afgevaardigde commissaris per lidstaat en de Raad uit een minister per lidstaat. Welke ministers dit zijn is afhankelijk van het onderwerp van het wetsvoorstel. Als een wet bijvoorbeeld over nieuwe richtlijnen voor CO2-uitstoot gaat, nemen alle ministers van Milieu plaats in de Raad. Wetgeving begint daar echter niet: de EC is de enige partij die wetsvoorstellen mag indienen. Als zij dit doen gaat het wetsvoorstel naar het parlement en de Raad, die het in overleg goedkeuren of afkeuren. Bij goedkeuring wordt de wet doorgevoerd en bij afkeuring gaat deze terug naar de commissie, die het vervolgens óf naast zich neerlegt, óf aanpast en opnieuw indient. Het EP mag de wet overigens ook amenderen (oftewel aanpassen) zonder dat deze weer langs de EC moet. Gaat de Raad hier ook mee akkoord? Dan wordt de wet doorgevoerd.
Partijen
Ook het partijsysteem zit anders in elkaar dan bij onze nationale verkiezingen. Als EU-stemgerechtigde kun je voor het parlement op landelijke of Europese partijen stemmen. Zo heb je in Nederland bijvoorbeeld de herkenbare partijen als de VVD, GroenLinks en de PVV, maar ook de Europa-brede partij Volt. Landelijke partijen in heel Europa zijn overigens vaak aangesloten bij een grote Europese partij en/of fractie, om zo meer invloed uit te kunnen oefenen. Zo zijn D66 en de VVD momenteel aangesloten bij de Alliance of Liberals and Democrats of Europe (ALDE), GroenLinks bij de De Groenen/Vrije Europese Alliantie (Groenen/VAE) en het CDA bij de Europese Volkspartij (EVP), met 180 zetels momenteel de grootste in het EP.
Thema’s
Kiezen op welke partij je gaat stemmen is moeilijk als je niet weet om welke thema's het gaat bij de komende verkiezingen. Een van de belangrijkere thema's is klimaatverandering. Zo heeft de EU in 2017 besloten om het Klimaatakkoord van Parijs leidend te maken in de Europese aanpak van klimaatverandering. Over de richtlijnen die hiervoor werden opgesteld is veel gedebateerd en niet alle partijen in het parlement zijn het ermee eens. Andere belangrijke thema’s bij komende verkiezingen zijn Europese eenheid, migratie, nationalisme en de waarborging van de rechtsstaat. Laatstgenoemd thema zal een grote rol spelen vanwege de recente ontwikkelingen in Polen en Hongarije.
Niemand zei dat het makkelijk was
Het is dus belangrijk om jouw stem te laten horen op 23 mei. Bovenstaande onderwerpen zijn ingewikkeld en om een geïnformeerde stem uit te kunnen brengen moet je je erin te verdiepen. Er zijn verschillende stemwijzers te vinden. Wil je je meer in de Europese politiek verdiepen? Bekijk het interview over de democratie van de Europese Unie van prof. Herman Philipse (UU) met Caroline de Gruyter, NRC-correspondent, over Europa. Ook kun je het artikel hierover teruglezen.
Mocht je honger naar de EU nog steeds niet gestild zijn: aanstaande zaterdag (18 mei) organiseert de Universiteit Utrecht ‘Festival Europa’ in TivoliVredenburg. Hier kun je je op de verkiezingen voorbereiden met onder meer een lijsttrekkersdebat, interviews, talks en optredens. Kaarten zijn hier te bestellen en kosten €14,50 voor reguliere klanten en €12 voor studenten en CJP-houders.
