Foto's laten maken tijdens een bruiloft, zwangerschap of geboorte: dat is al ingeburgerd. Maar er is een belangrijk moment in het leven dat tot voor kort niet al te prominent in beeld werd gebracht en dat is de dood. Daar lijkt nu verandering in te komen. De fotograaf loopt steeds vaker mee in de rouwstoet. Guus Sluiter van het Nederlands Uitvaart Museum in Amsterdam laat in een artikel op NOS weten dat de cijfers ontbreken, maar de tendens is er zonder meer. "Vroeger werd de dood met graagte op afstand gehouden", zegt hij over de tijden dat kinderen werden weggehouden van een begrafenis. "Nu niet meer."
Voorbij het taboe
Rouwfotografie past in een tijd waarin de dood bespreekbaarder is geworden. Beelden nemen daarbij een steeds centralere rol in. Bestond een uitvaart vroeger uit een kerkdienst, muziek en gesproken woord, tegenwoordig laat men foto's en films zien, je kunt een uitvaart streamen via de site van de begrafenisondernemer en er zijn zelfs families die er voor kiezen om dit via Facebook te doen.
Rituelen rondom de dood veranderen
In het Science Café over de dood gingen we met drie experts in gesprek over de laatste levensfase en de dood. Prof. dr. Jean-Pierre Wils, hoogleraar praktische filosofie aan de Radboud Universiteit, stelt dat de rituelen rondom de dood in de laatste decennia in Nederland sterk veranderd zijn als onderdeel van de ontkerkelijking. Die verandering zette zich honderden jaren geleden in met de Verlichting, toen men voor het eerst begon te twijfelen aan de waarheid van het christelijke geloof. Maar ook zonder dat fundament hielden onze uitvaartrituelen lang stand. Sinds een jaar of dertig is de christelijke uitvaart echter niet meer dominant. Waar het in het traditioneel-christelijke ritueel niet over de dode zelf ging, staat in het huidige uitvaartsvorm de biografie van de overledene centraal. Het is een geïndividualiseerd evenement geworden, zonder gedeelde 'mythe'. Toch is dat niet de enige ontwikkeling die Wils ziet. Naast deze ultieme secularisering van de dood, met de uitvaart/performance als definitief afscheid, zijn er steeds meer mensen die via privé-altaren en brieven contact blijft zoeken met de doden. Een soort nieuw geloof, dat doet denken aan pre-christelijke rituelen. Hier gaat het niet om de afwezigheid van de overledene, maar juist om zijn of haar aanwezigheid. Daar sluit de trend van de rouwfotografie naadloos bij aan.
