In films en series zien we hoe robots de wereldmacht grijpen en hoe computers onze levens gaan besturen. Als we de media moeten geloven zijn we met zijn allen als de dood voor de snel ontwikkelende techniek, maar in de afgelopen blogs is naar voren gekomen dat die angst voor technologische ontwikkelingen vaak onterecht is. Sterker nog, techniek biedt soms juist een oplossing voor de zorgen van de toekomst. Maar waarom is er zoveel angst, en hoe lossen we dat op?
Techniek, toekomstmuziek?
Prof. dr. Peter-Paul Verbeek (Universiteit van Twente), een techniekfilosoof die zich bezig houdt met de ethische vragen over de relatie tussen mens en techniek, legt uit dat de snel ontwikkelende techniek ons veel positiefs brengt. Het levert nieuwe inzichten op en zwengelt nieuwe discussies aan. Het is simpelweg onmogelijk om techniek weg te denken (zie ook de lunchlezing “Wees niet bang voor techniek”). Volgens hem ligt de oplossing voor technofobie in de techniek zélf, die ons anders laat denken over technologie en de nieuwste ontwikkelingen. Sterker nog, Verbeek vindt het iets elitairs hebben om in dystopische termen over de techniek te praten. Het veronderstelt namelijk een bepaalde intellectuele capaciteit (die anderen niet hebben) om de boel te overzien, alsof je zelf niet het merendeel van de dag aan je mobiel-, laptop- of televisiescherm gekluisterd bent. Laten we het maar onder ogen zien: techniek is er altijd geweest en het is er om te blijven.
"Be afraid of the future"
Wat is het probleem? Waarom hebben we angst voor techniek, terwijl we niet zonder kunnen? Verbeek stelt dat mensen bang zijn hun autonomie te verliezen. Bang dat ze overmeesterd worden door wat ze zelf hebben gebouwd, met de techniek als een soort Frankenstein die erop uit is zijn bouwer te vermorzelen. Deze angst is gebaseerd op de theorie van technologische singulariteit. Deze theorie gaat ervan uit dat de mens op een gegeven moment in staat is om door middel van techniek kunstmatige intelligentie te creëren die superieur is aan de menselijke. Of juist dat we straks het menselijke brein zó kunnen verbeteren dat het in alles de bestaande menselijke cognitieve capaciteiten overtreft. Hieruit ontstaan allerlei dystopische scenario's, zoals het mateloos populaire The Matrix.
Verbeek stelt dat deze angst voor de technologische dystopie en singulariteit te simpel is. De mens is niet slechts een speelbal van de techniek, maar werkt ermee samen. Het klopt dat de ontwikkeling van techniek snel gaat en vaak onvoorziene uitkomsten heeft, maar de mens blijft richtinggevend. Gewenste techniek vindt sneller toegang tot het grotere publiek. Zoals in het geval van een kleurenblinde persoon, die door middel van een implantaat kleuren kan horen. Deze techniek van cyborgs is al veel wijder verspreid. Een cyborg is een fysieke samensmelting van mens en machine. Er zijn cyborgs waarin normaal gesproken in mensen aanwezige, maar uitgevallen functies weer werken (zoals gehoorimplantaten waardoor je weer kunt horen) en cyborgs waarin nieuwe 'features' zijn toegevoegd, zoals het horen van kleuren. Maar techniek ontwikkelt zich nooit los van de mens, het is een samenspel. Zo eng is het dus niet, wij zijn allang een cyborg.
Techniek én mens
We zijn geen willoze slachtoffers in een wereld die onvermijdelijk verandert in een technologische dystopie. Integendeel. Volgens Verbeek kunnen en moeten we ermee 'dealen', vormen, naar onze eigen hand zetten, er niet voor weglopen maar juist proberen te begrijpen welke invloed techniek op ons heeft. Tech fixes bieden de mogelijkheid om anders te kijken naar onszelf en de wereld om ons heen, zoals de virtual reality ons extra mogelijkheden geeft de liefde van je leven te vinden. De techniek gaat ons heus niet overnemen, stelt Verbeek ons gerust, maar kan wel de relatie tussen de mens en zijn omgeving veranderen. De techniek kan ons tegenwerken, maar vooral ook voor en met ons werken: als we ons daar maar bewust van zijn.
Meer weten over de relatie tussen mens en techniek? Zie ook het programma Sneller dan ik hebben kan met wetenschappers aan het woord over de huidige ontwikkeling van techniek in onze maatschappij.
De mens kan niet zonder technologie. Maar is zij ook de oplossing voor alle kwalen? In deze serie onderzoekt stagiair Iris van der Linden hoe technologische oplossingen ingrijpen in ons leven. Hebben we nog wel tijd om een weldoordachte afweging te maken? Dit is het laatste blog in de serie over alledaagse problemen en onwaarschijnlijke oplossingen uit onververwachte hoek.
