Even leek het erop dat deze editie van Festival deBeschaving in het water zou vallen. Maar na een regenachtige start brak de zon door, om vervolgens niet meer te verdwijnen. Uit alle hoeken van de Botanische tuinen kwamen bezoekers tevoorschijn voor een dosis kennis bij Studium Generale's eigen doorlopende wetenschapsprogramma: Cirque de la Science. Met interactieve experimenten, minicolleges door topwetenschappers en optredens van bekende artiesten en opiniemakers, dé place-to-be voor de nieuwsgierige festivalliefhebber. Spreker gemist? Lees dan hier alles in vogelvlucht na. Binnenkort verschijnen een aantal van de mini-colleges als audiofile online.
Diep van binnen zijn we allemaal oermens, aldus schrijver Ronald Giphart. En dat wringt wel eens met ons moderne bestaan. “Soms reageren we nog op prikkels uit de oertijd, en dan gaat het mis.” Neem bijvoorbeeld voedsel. Als er in de oertijd een honingraad gevonden werd was het feest en viel iedereen onmiddellijk aan. Die prikkel is gebleven, maar onze omgeving is veranderd, met een hoeveelheid suiker en vet om ons heen die in de natuur nauwelijks voorkomt. Ook de stressprikkel is een overblijfsel uit de oertijd. Daarom is het volgens Giphart maar goed dat we niet meedoen aan het EK dit jaar. Dat verkleint de kans op hartaanvallen aanzienlijk.
Tegenwoordig meten apps hoeveel stappen je zet, hoeveel koffie je drinkt en of je goed slaapt. Volgens historica dr. Fenneke Sysling (UU) past al dat meten in een lange traditie waarin gezondheid een steeds belangrijkere rol speelt. Zo loopt er een rechtstreekse lijn van de 19e-eeuwse weegschaal naar de intieme technologie van vandaag. Op het eerste gezicht geeft die zelfkennis je autonomie: het gevoel controle te hebben over je eigen gezondheid. Maar wat als je persoonlijke data in handen komt van partijen die juist jou willen controleren? Lees meer over privacy omtrent data van health-apps.
Iedereen heeft last van stress. Kinderen, studenten en zelfs de wetenschappers die stress onderzoeken, aldus psychiater dr. Christiaan Vinkers (UMC Utrecht). Dat is in principe goed, want zonder stress ga je dood. Stress is de spice of life. Maar hoe we omgaan met stress is voor iedereen anders. De een blokkeert en de ander raakt juist gemotiveerd om het maximale uit zichzelf te halen. Daarom pleit Vinkers voor een individueel stressprofiel. Dat helpt behandelaars om al in een zo vroeg mogelijk stadium vast te stellen of stress schadelijke gevolgen gaat hebben of niet. Lees meer over stress en burn-out.
Na maanden “ozewiezewoze” te hebben gezongen voor haar baby is cabaretier Katinka Polderman terug. Allemaal leuk en aardig, zo'n zwangerschap, maar ze miste wel de drank, de sigaretten en ze voelde zich een wandelende babykwekerij. Genoeg inspiratie voor nieuwe liedjes dus. Zo zingt ze over haar zoon die al zijn knuffels heeft onthoofd en boze filmpjes op het internet kijkt, omdat het in de Bobo staat.
Voor nierpatiënten is het ziekenhuis hun tweede huis. Drie keer per week moeten ze vier uur aan de dialyse om alle afvalstoffen en overtollig water in hun lichaam af te voeren. Dat kan beter, denkt internist dr. Karin Gerritsen (UMC Utrecht). Zij ontwerpt samen met haar collega's een draagbare kunstnier. Een prototype was al een enorme vooruitgang. Het woog 10 kilo en verbruikte slechts een halve liter water. Ter vergelijking: de huidige nierdialyseapparaten wegen 70 kilo en verbruiken maar liefst 120 liter water. Gerritsen: “We zijn op de goed weg en hopen in de verre toekomst zelfs implanteerbare kunstnieren te maken.”
We genieten allemaal weleens van een moment dat we in het middelpunt van de belangstelling staan—op je verjaardag, je trouwdag, of als je je diploma hebt gehaald. Volgens ontwikkelingspsycholoog prof. dr. Bram Orobio de Castro (UU) moeten we oppassen dat we niet narcistisch worden en onszelf gaan overschatten. De basis hiervoor wordt vaak al gelegd in de opvoeding. “Warmte en waardering geven aan je kind is goed, maar wanneer je je kind gaat overwaarderen, dan gaat het mis.” Boodschap aan alle ouders: wees gewaarschuwd. Lees meer over narcisme, identiteit en opvoeding.
Dichter Nico Dijkshoorn droeg voor uit eigen werk. Dit keer geen snerende poëzie over voorgaande gasten zoals in DWDD, maar kwetsbare jeugdlyriek: over voorvocht én zijn eerste single (van Jimi Hendrix). Hij bekrachtigde vervolgens wat hij met zijn indrukwekkende imitatie van Al Jarreau al liet horen. Dijkshoorn is niet slechts woordkunstenaar, maar óók een begenadigd gitarist en zanger, met een voorliefde voor de blues.
Taaislijmziekte is een moeilijk te behandelen dodelijke aandoening. Het probleem is dat er wel medicijnen zijn, maar dat die nog niet goed aan individuele patiënten gekoppeld kunnen worden. Bioloog dr. Jeffrey Beekman (UMC Utrecht) ontwikkelde met zijn team een manier om medicijnen te testen op minidarmpjes opgekweekt uit de cellen van de zieke patiënt. Zo hoef je pas met medicatie te beginnen als je weet dat die ook echt werkt. Lees meer over de toekomst van personalized medicine.
Zonder er ooit te zijn geweest, weten we een heleboel van het binnenste van de aarde. Hoe kan dat? De antwoorden liggen besloten in aardgolven. Door het meten van trillingen kunnen seismologen en aardwetenschappers ontcijferen hoe de aarde eruitziet. Dr. Arwen Deuss (UU) leverde het bewijs voor een oude theorie dat de aarde een vaste kern heeft. Ze nam een transversale golf waar die alleen in vaste materialen kan ontstaan. Maar daarmee is haar zoektocht naar het binnenste van de aarde nog niet voorbij. Tegenwoordig probeert ze te achterhalen hoe die kern er precies uitziet—met behulp van trillingen natuurlijk.
Je zou je DNA kunnen zien als een grote bibliotheek met wel 20.000 boeken die dagelijks, meestal foutloos, worden overgeschreven. Maar bij één schrijffout gaat het al mis. Er ontstaan onleesbare zinnen en je wordt ziek. Stamcelbioloog prof. dr. Niels Geijssen (Hubrecht Instituut) onderzoekt hoe je met een unieke methode, CRISPR-Cas, de fout uit het DNA kan knippen en zo ziektes kan genezen. In de toekomst kunnen we die methode misschien zelfs gebruiken om al in de embryonale fase erfelijke ziektes zoals kanker aan te pakken. Volgens medisch ethicus dr. Annelien Bredenoord (UMC Utrecht) moeten we hier goed over nadenken. Natuurlijk willen we het lijden zo veel mogelijk verlichten. Maar mogen wij die keuze voor een embryo maken? En voor de generaties erna? Lees meer over de morele dilemma's en 'designer-babies'.
Hoe is het om als enige vrouw in een mannelijke omgeving te werken? Niet altijd even makkelijk, stelt sociaal wetenschapper prof. dr. Naomi Ellemers (UU). De druk voor vrouwen om zich aan te passen is groot. De andere optie is weggaan. Het gevolg is dat vrouwen zich als mannen gaan gedragen. In plaats van stereotypen te veranderen, maken ze zich ervan los: “Je kunt wel zeggen dat vrouwen niet competitief zijn, maar ik ben het wel!” Volgens Ellemers is het hoog tijd om die stereotypen eens aan te pakken. Beeldvorming is daarbij cruciaal. Lees meer over de hardnekkigheid van genderstereotypen en hoe je die toch kunt doorbreken.
In de documentaireserie 'De Pen & Het Zwaard' bezocht Fidan Ekiz journalisten in landen waar persvrijheid onder vuur staat. Dat hun stem gehoord wordt is belangrijk, vindt Ekiz, want we beseffen vaak niet hoe afhankelijk we zijn van mensen die hun leven riskeren om ons van de waarheid te voorzien. Ze schrok van de situatie in Turkije waar journalisten soms zelfs hun collega's niet kunnen vertrouwen. In landen als Colombia en Oeganda worden journalisten voortdurend bedreigd. De reis veranderde uiteindelijk haar blik op de journalistiek. De zoektocht naar objectiviteit zoals wij die kennen is lang niet overal een vanzelfsprekendheid.
Welk verhaal vertel je als fotograaf met je beelden? Programmamaker Wilfried de Jong ging het gesprek aan met fotograaf en documentairemaker Ruben Terlou. Kleur, licht, scherpte, alle eigenschappen van een foto dragen bij aan het verhaal. Als fotograaf ben je net zoveel bezig met wat je niet laat zien als met wat je wel laat zien. Zeker tijdens zijn tijd in Afghanistan en Irak vroeg Terlou zich af of de beelden van geweld die hij maakte wel nut hadden. “Zou het niet beter zijn om de gevolgen te laten zien, in plaats van de gebeurtenissen zelf?” In zijn meest recente werk laat hij China op een heel menselijke manier zien. De frictie tussen tradities en vooruitgang die hij daar ziet fascineert hem: “Dat is de grote oorlog.” Lees meer over de rol van beeldvorming in de media in conflictsituaties.
Theatermakers Rutger en Walter raken op het podium in een hevige discussie verwikkeld. Gaat de technologie ons tot übermensch maken? Bijvoorbeeld door het selecteren van genetisch superieure baby embryo's? Rutger: “Ik denk dat je zo ver mogelijk moet gaan. Selectie aan de poort noemen we dat.” Walter ziet meer in slimme meettechnologieën die ons kunnen helpen om onszelf te verbeteren en gezonder te maken. Overdreven scenario's? De toekomst zal het leren.
Bekijk ook de aftermovie!
