Een creatief mengsel
Twaalf kamers, sommige pikdonker waardoor je niet meer weet waar je bent in de ruimte. In andere zie je van alles, maar je hebt geen idee van welk materiaal het is. Hoe beïnvloedt dit je ervaring? Kun je nog begrijpen wat je ziet? Volgens kunstenaar Levi van Veluw, die met het kunstproject 'Relativity of Matter'een wereld met een andere logica en andere natuurwetten probeerde na te bootsen, gaat het in wetenschap over begrijpen, en in de kunst over ervaren. Met prof. dr. Sven Dupré, hoogleraar Geschiedenis van kunst, wetenschap en techniek (UU), sprak hij over techniek, materialen en andere raakvlakken tussen kunst en wetenschap.
Kunst is voorloper van wetenschap
Wetenschappers gebruiken bepaalde technieken of materialen vaak pas voor hun onderzoek, wanneer ze bij kunstenaars hebben gezien wat je ermee kunt doen. Zo werd de camera obscura enkel door wetenschappers gebruikt om de zon te bestuderen, totdat kunstschilders de techniek gingen gebruiken als hulpmiddel om de werkelijkheid nauwkeurig over te kunnen nemen op hun doek. Zonder kunstenaars had Galileo Galilei niet ontdekt dat de maan niet zo glad was als gedacht, waardoor hij de leer van Aristoteles over de volmaaktheid van de objecten aan de hemel kon verwerpen. Ze leerden hem glas slijpen in Venetië om de lens van zijn telescoop te verbeteren en beter tekenen om zijn interpretatie van de schaduwen op de maan weer te geven. "Het maakproces van een wetenschapper is eigenlijk niet anders dan dat van een kunstenaar", aldus Dupré. "Dat mag vroeger zo geweest zijn", zegt Levi van Veluw, "maar tegenwoordig ligt het anders". Het is eerder zo dat kunstenaars een rol spelen bij hoe mensen wetenschap kunnen ervaren, dan dat wetenschappers leren van kunstenaars. Wetenschappelijke beelden, ontdekkingen en ideeën gaan vaak het menselijke verbeeldingsvermogen voorbij. Kunst maakt het mogelijk iets te ervaren dat niet te begrijpen is. Van Veluw deed dat bijvoorbeeld in een van zijn installaties met 'oneindigheid'.
Wetenschappers doorgronden, kunstenaars overtroeven
Verder gaan dan het verbeeldingsvermogen is soms ook lastig, aldus Van Veluw. 'Je kunt je nergens aan vasthouden, want je wilt iets nieuws maken, zo'n proces is ontzettend intens'. Dupré: 'Wetenschappers proberen de natuur te doorgronden, terwijl kunstenaars proberen de natuur te overtroeven, door de natuur na te gaan maken'. Alchemisten bijvoorbeeld konden wel iets maken wat op goud of porselein léék, maar kunstenaars maken echt materiaal dat een remake is van de natuur. Je kunt de natuur zo begrijpen, door kunst te maken'.
Maakproces van proberen en mislukken
Maakprocessen van kunstenaars en wetenschappers lijken veel op elkaar. Dupré: "Iets maken is geen kwestie van een geniale inval, maar een zoektocht naar de mogelijkheden van wetenschap en technieken in dialoog met de weerbarstigheid van de natuur". Zo proberen makers zowel in de kunst als in de wetenschap de wereld opnieuw te ordenen, te vergelijken en iets verrassends te vinden. Er is onwetendheid over de uitkomst, en het maakproces is geen rechte lijn naar het eindresultaat. Van Veluw beaamt dat: "Ik wilde een omgeving creëren waar ik de context weghaal bij de materialen, waardoor de bezoeker de materialen compleet opnieuw moet interpreteren. Het bewerkstelligen hiervan is een maakproces, waarbij ik constant de ruimtes aanpas, door de kleur, licht, of materiaal te veranderen in een ruimte". Ook in de wetenschap is de weg van onderzoek hobbelig en een interessant proces om te bestuderen. Omdat kunst en wetenschap soms op elkaar lijken én omdat ze van elkaar verschillen, kunnen ze van elkaar leren. We hebben ze allebei nodig om de wereld te kunnen begrijpen.
Bekijk de kunst- en wetenschapslezing 'Een creatief mengsel'.
