Terrorisme dichtbij
Hoewel we in Nederland gelukkig nog geen echte terroristische aanslag hebben gehad, zijn veel mensen toch bang. Stations worden afgezet als er een verdachte tas onbeheerd op het perron staat, en onlangs nog werd de antiterreureenheid ingezet toen iemand zich opsloot in het toilet van de TGV. Volgens Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof, is de kans op een aanslag - mede door de opkomst van IS - in Nederland substantieel, het op één na hoogste dreigingsniveau. Dit vraagt om adequaat ingrijpen door onze veiligheidsdiensten. Maar, zegt debatleider Bob de Graaff (Intelligence & Securitystudies, UU), voordat “de overheid als gedachtepolitie in de haarvaten van de samenleving gaat zitten”, moeten we goed bedenken wat dat betekent voor onze privacy en burgerrechten. Hoe zorgen we ervoor dat veiligheid en privacy niet elkaars tegenhangers zijn, maar allebei even goed gewaarborgd worden?
Oorlog via inlichtingen
Sinds 9/11 zijn terrorismebestrijding en oorlogvoering steeds meer een kwestie van digitale inlichtingen (denk aan big data en andere technologie) geworden, iets waar politie, veiligheid- en inlichtingendiensten zich in toenemende mate mee bezighouden. Waar oorlog vroeger beperkt was tot een specifieke ruimte en tijd, wordt de strijd nu ook wereldwijd en non-stop digitaal gestreden. Technologie wordt gebruikt aan beide kanten, door terrorist en bestrijder. In 2004 werd de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid in het leven geroepen en tien jaar later zijn we nog steeds bezig met terrorismebestrijding. "Heeft het dan wel zin?" vraag de Graaff zich dan ook af. Dick Schoof legt uit dat het tijd kost om terrorisme te bestrijden, aangezien het zich in steeds ander vormen voordoet. Dit is ook wat Beatrice de Graaf bedoelde met slow counter terrorism, in het eerste Terrorisme Dichtbij-debat van twee weken geleden.
Veiligheid en privacy zijn niet elkaars tegenhangers
Alle debaters van deze avond over 'Safety first' beaamden dat veiligheid en privacy niet moeten worden gezien als elkaars tegenhangers, maar als twee begrippen die in het verlengde liggen van elkaar. Ook Ton Siedsma (Bits for Freedom) geeft aan dat hij wel eens moet zuchten als hij weer in de krant leest dat mensen hun privacy moeten opgeven om in een veilige samenleving te kunnen leven. Hierbij hangt het er maar van af wat je onder 'veiligheid' verstaat. Een veilige samenleving is volgens Siedsma een samenleving waarbij privacy en andere burgerrechten goed gewaarborgd worden. In dat geval is privacy geen tegenhanger van veiligheid, maar juist een voorwaarde ervan. Maar Schoof ziet dat anders. Voor hem is een veilige samenleving een samenleving waarin geen terroristische aanslagen plaatsvinden. En om dat te bereiken zal er hoe dan ook gebruik moeten worden gemaakt van privégegevens en wordt er inbreuk gemaakt op de privacy van burgers. Dan is er wel degelijk sprake van het opgeven van een beetje privacy voor een veilige(re) samenleving. Dr. mr. Marianne Hirsch Ballin (advocaat en expert terrorismepreventie) spreekt van een 'tweeledige doelstelling van veiligheid'. "Een veilige samenleving voorziet zowel in een adequate bescherming tegen terroristische misdrijven als in adequate waarborgen tegen onrechtmatige inbreuken op de privacy."
Dubbele toets
De keuze is uiteindelijk aan ons, zegt Siedsma. Willen we een samenleving die 99,9% veilig (terrorismevrij) is waarbij veel grondrechten worden geschonden of willen we maar 90% veiligheid en een volledige waarborging van onze grondrechten? Een lastige gewetensvraag die ook niet geheel in onze handen ligt. Hirsch Ballin merkt op dat een stijging in een terroristische dreiging niet per se meer bevoegdheden aan de overheid of inlichtingendiensten in de hand werkt. Schoof beaamt dit. Veiligheidsdiensten zijn heel voorzichtig in het uitbreiden van technologische bevoegdheden. Bij het creëren van een veilige samenleving moeten alle middelen die daaraan meehelpen steeds langs een dubbele toets, volgens Hirsch Ballin: "Waarborgt het onze grondrechten én draagt het bij aan effectieve maatregelen tegen terrorisme?"
Over twee weken op 9 november - zelfde tijd, zelfde plaats - praten we verder over dit thema en gaan we dieper in op tolerantie, framing en in-en uitsluiting met o.a. Dennis Honing, ex-radicaal en auteur.
Kijk het tweede debat hier terug.
