Huisje, boompje, beestje
Een grote vrieskist waar eicellen worden ingevroren, omdat vrouwen het moederschap ook een ander gunnen of omdat ze zelf nog even willen wachten. Dat is kort 'hoe en wat' van de eicelbank, die prof. dr. Bart Fauser (Gynaecologie, UMC Utrecht) in 2012 oprichtte. Prof. Fauser gaf de tweede lezing in de reeks 'Huisje, Boompje, Beestje'. Hierin vragen we ons af of we beter worden van alle technologie, die ons in staat stelt om alles van ons lichaam te meten en te controleren.
Om de eicelbank in het juiste perspectief te plaatsen begon Fauser de lezing met de introductie van de pil in de jaren 60. We zien een afbeelding van Dolle Mina's met spandoeken “Slik de pil en doe wat je wil”. De pil werd niet door iedereen goed ontvangen, zeker niet door religieuze gemeentes die tegen geboortebeperking waren. Anticonceptie heeft grote gevolgen voor de grootte en samenstelling van de populatie. Op dit moment zijn er steeds meer vrouwen zonder kinderen, bijvoorbeeld in Duitsland waar 40% van de hoog opgeleide vrouwen kinderloos is. Dit heeft een halvering van de bevolkingsgroep tot gevolg, want om een bevolkingsaantal gelijk te houden zou elke moeder twee kinderen moeten krijgen. Er is een trend van zwangerschap uitstel, van afstel en van zwanger worden via een 'onnatuurlijke' weg. Fauser vat dit samen in zijn presentatietitel: 'Kinderen krijgen, steeds later en steeds vaker met behulp van technologie'.
Misvatting
Volgens de gynaecoloog is er veel onwetendheid over vruchtbaarheid en zwangerschap, en staat het nog niet boven aan het lijstje van de overheid om vrouwen goed te informeren. Eén van de grootste misvattingen is dat je door middel van IVF (in vitro fertilisatie) altijd nog aan kinderen kan beginnen wanneer je dit beter uitkomt. Niet verrassend blijkt de media hier een rol in te spelen: actrices van dik boven de 40 krijgen nog een tweeling, in Hollywood is the sky the limit. Maar dit zijn uitzonderlijke gevallen en hun voorgeschiedenis blijft onbekend. Fauser: "De kans om na je dertigste zwanger te worden neemt snel af. Bovendien is IVF niet de oplossing voor iedereen". Het 'probleem' zit hem in het beperkte aantal eicellen dat een vrouw vanaf haar geboorte mee krijgt. Mannen maken in hun leven steeds nieuwe zaadcellen aan, vrouwen hebben een vaste voorraad eicellen die bij iedere eisprong kleiner wordt. Dus of je nu via de natuurlijke weg zwanger wordt of via het petrischaaltje (in geval van IVF), de leeftijd van de vrouw blijft de beperkende factor. In de VS en in Nederland ligt de gemiddelde leeftijd van moeders die zwanger zijn van hun eerste kind op 30 jaar. De natuur en onze planning gaan dus niet zo goed samen.
Techniek
De biologie kunnen we niet omzeilen, of misschien toch een beetje? De afgelopen twintig jaar is er veel baanbrekend onderzoek in Utrecht gedaan. De techniek rondom de voortplanting heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt. Waar de pil 'seks zonder voortplanting' betekende, gaan we nu naar 'voortplanting zonder seks'. Er is namelijk nog veel meer mogelijk dan IVF. In een eicelbank kunnen donoren hun eicel laten invriezen (vaak vanuit altruïsme) of kan je voor jezelf je eicel laten invriezen. Zo kun je op latere leeftijd zwanger worden van je eigen (nog jonge, gezonde) eicel. Het zou prachtig zijn als dit scenario vaker voorkwam, dan waren er wellicht minder donoren nodig. Of denk eens aan meisjes en jonge vrouwen die kiezen voor eicellen invriezen, voordat zij aan een chemokuur beginnen. Echter, jonge vrouwen zijn vaak niet op de hoogte van deze mogelijkheid. In het buitenland is men hier veel verder mee, vooral Spanje kent veel kwalitatief hoogwaardige eicelbanken. Deze klinieken pleiten er zelfs voor dat vrouwen zich allemaal zouden moeten laten testen om te zien hoe het met hun eierstokken is. En mocht dit nou tegenvallen, alvast een eitje invriezen, want je weet maar nooit. Educatie betekent geïnformeerde keuzes kunnen nemen, dus hier ligt een taak voor de overheid en medische instellingen.
Weerstand
Helaas, is in Nederland vruchtbaarheidstechnologie nogal een omstreden onderwerp. Andere landen lachen ons uit; terwijl wij ons eindeloos begeven in een polderdebat, hebben zij ondertussen alweer honderden eitjes ingevroren. Toen Fauser de eicelbank oprichtte stuitte hij op veel verzet vanuit de politiek, het regende Kamervragen en is hij ter verantwoording geroepen. “We zijn al een tijdje bekend met het fenomeen spermabank, maar als je zegt dat je een eicelbank wilt opzetten, is Nederland ineens in rep en roer”, zo legt hij uit. In Sillicon Valley denken ze daar heel anders over. Werkgevers als Google en Facebook bieden hun vrouwelijke werknemers al de mogelijkheid om hun eicellen in te vriezen en eerst nog even carrière te maken. Fauser geeft toe eerder in zijn loopbaan ook wat terughoudender te zijn geweest, maar nu loopt hij voorop in de ontwikkelingen op het gebied van vruchtbaarheid en voortplanting. Hij realiseert zich als geen ander dat de nieuwste technieken gepaard gaan met grote levensvragen over wat maakbaar is en wie daar over mag beslissen. Wie weet wordt dit wel de gezinsplanning van de toekomst, de pil is inmiddels ook alom geaccepteerd.
Kijk de lezing 'De Eicelbank' van Bart Fauser terug. Volgende week hebben we het over hoe de interactie tussen robots en mensen zo prettig mogelijk verloopt met spraakonderzoekster dr. Khiet Truong.
