The next generation
Voel jij jezelf gezond? Grote kans van wel, maar de kans is ook groot dat je volgens de officiële definitie van gezondheid van de WHO (World Health Organisation), ziek bent. Die luidt namelijk: 'een toestand van volledig fysiek, geestelijke en sociaal welbevinden'. Daar valt iedereen met een pijntje of kleine afwijking buiten. Deze manier van denken is verantwoordelijk voor de medicalisering van ziekten. We proberen op alle mogelijke manieren ziekten te bestrijden. Hier moeten we vanaf, zo stellen de sprekers in de zesde lezing in de reeks 'The Next Generation'. Door het concept gezondheid anders in te vullen kunnen we een aantal problemen die te maken hebben met duurzaamheid, voedsel en de gezondheidszorg oplossen. Maar dan moeten we wel mens, dier en natuur in samenhang zien.
Systemische benadering
De kosten van de gezondheidszorg rijzen de pan uit, aldus prof. dr. Jan Willem Erisman, directeur van het Louis Bolk Instituut. Door de definitie van gezondheid aan te passen naar 'het dynamisch vermogen van mensen om zich aan te passen en zelf regie te voeren over hun welbevinden' zal het aantal mensen dat 'ziek' is dalen. Deze systemische benadering met de nadruk op veerkracht geldt niet alleen voor de mens, maar volgens Erisman voor alle organismen in alle ecosystemen op aarde. Een duurzame toekomst bestaat alleen als we mensen, dieren en natuur als één geheel zien. Veel duurzame vraagstukken draaien om voedsel, energie en, zo vertelde Erisman, om stikstof. Hoewel bij het grote publiek CO2 bekender is, worden de planetaire grenzen van stikstof enorm overschreden. De effecten van overmatig gebruik zijn wereldwijd: stikstofrijke kunstmest zorgt voor achteruitgang van de kwaliteit van gewassen. Kunstmest zorgt er ook voor dat op bepaalde delen van de wereld meer voedsel beschikbaar is, met als gevolg een toenemend aantal mensen met overgewicht. Stikstof gaat na alle productieprocessen in aangepaste vorm terug het milieu in, het resultaat is klimaatverandering en ozonafbraak. Met alle gevolgen van dien, voor mens, dier en natuur.
Doel en het middel
Ook prof. dr. Huub Schellekens (Farmaceutische Biotechnologie, UU) noemt deze en andere misvattingen rondom gezondheid. Zo zou gezondheid duur, maar te koop zijn en is de medische wetenschap in staat alles op te lossen. Dit onrealistische beeld wordt mede in stand gehouden door de farmaceutische industrie, die meer geld uitgeeft aan marketing dan aan onderzoek zelf. De werking van medicatie wordt daarin sterk overdreven. In werkelijkheid zijn er maar weinig medicijnen die écht genezen, vaak is het pure symptoombestrijding. Bij ernstige aandoeningen wordt hoogstens het leven in de laatste fase verlengd. Daarmee nemen de kwalitatieve levensjaren niet toe. Middel en doel worden dus door elkaar gehaald, gezond leven is het streven. Schellekens stelt voor daarom de patiënt meer centraal te stellen en het persoonlijke aspect in acht te nemen. Zelf is hij bezig met een 'bionespresso' waarbij gepersonaliseerde medicatie naast het bed van de patiënt kan worden gemaakt, voor een veel lagere prijs. In de praktijk zouden arts en apotheker beter kunnen samenwerken om de zorg te optimaliseren
Veerkracht voorop
Zowel Jan Willem Erisman als Huub Schellekens stellen dat de huidige reductionistische visie op gezondheid niet per se fout is, alleen niet genoeg. In én uitzoomen is even belangrijk: van systemisch naar individueel en weer terug. Van molecuul tot mens, en van mens naar ecosyteem. Alleen dan kan een duurzame gezonde wereld werkelijkheid worden. Zolang deze wijze van denken nog niet breed gedragen wordt stellen de sprekers een korte termijn oplossing voor: kleinschaligheid. Op het gebied van landbouw en productie van medicijnen. En dit kan wel degelijk hoog-technologisch zijn. Uiteindelijk moeten we vertrouwen op de veerkracht van biologische systemen, waaronder onze eigen gezondheid: deze is niet statisch, maar dynamisch. Gewoon weer ouderwets denken in termen van weerstand opbouwen, in plaats van genezen.
Kijk de lezing 'Een gezonde wereld' terug. Volgende week is er een Lagerhuisdebat over duurzaamheid en de toekomstige generatie. Met Ralien Bekkers (jongerenvertegenwoordiger bij de VN), prof. dr. Herman Wijffels (Utrecht Sustainability Institute, UU) en prof. dr. Marcus Düwell (Wijsgerige Ethiek, UU) o.l.v. Gijs Weenink (directeur DebatAcademie).
