Studium Generale vroeg Utrechtse onderzoekers vragen te beantwoorden over de rol van wetenschap in het denken over bezit, een moeilijk tastbaar te maken begrip. Rector magnificus prof. dr. Bert van der Zwaan benadrukt het belang van de interdisciplinaire dialoog.
Debat en wetenschap zijn twee handen op één buik. Zonder debat zou ik me gewoon ook geen wetenschap kunnen voorstellen. Van Plato weten we dat hij al wandelend in zijn Akademeia stellingen bediscussieerde met zijn gasten en leerlingen. En wie bijvoorbeeld het actuele klimaatdebat volgt, weet dat onder de diverse wetenschappelijke inzichten, de nodige discussies liggen. Het grote verschil tussen toen en nu is natuurlijk de haast onbegrensde mogelijkheden die er nu zijn om door middel van onderzoek en dataverwerking, opvattingen te toetsen en feiten te analyseren. De Grieken bestudeerden de sterren met het blote oog, tegenwoordig hebben we de Hubble. Maar het debat over wat nu waarheid en werkelijkheid is, het discours van opvattingen, blijft doorslaggevend.
Wat weten we, hoe weten we dat en wat betekent dit? Vragen die in feite onveranderd zijn, de duiding van de feiten en de verwoorde samenhang van kennis. En wat mij hierbij ook toch steeds weer enorm boeit is de interactie tussen 'harde feiten' en de cultureel-maatschappelijke context waarbinnen wetenschap waarheid en werkelijkheid definieert.
Rol van de universiteit
Het is de universiteit er ook veel aangelegen om juist het debat tussen wetenschappers en wetenschap en samenleving te bevorderen, te stimuleren. Dat is een essentieel onderdeel van onze identiteit als academici, als mensen betrokken bij onderzoek, onderwijs en samenleving. En daar vervult Studium Generale een herkenbare en betekenisvolle rol in en de universiteit mag zich daar gelukkig mee prijzen. Ieder jaar weer kijk ik met waardering naar de programma's van Studium Generale of het nu is in het Academiegebouw, De Uithof of elders. Ook bijdragen bij andere gelegenheden als festivals zitten altijd goed in elkaar en zijn het bijwonen meer dan waard. De kwaliteit ervan is algemeen erkend hoog en het zijn veelal ook interdisciplinaire debatten. Tal van debatten en lezingen richten zich ook nadrukkelijk op maatschappelijke vraagstukken, en één van de laatste ontwikkelingen past hier uitstekend in, de stadsdebatten die in samenwerking met gemeente en provincie worden georganiseerd en die ingaan op stedelijke en maatschappelijke thema's.
Bezit
Wat is bezit? Wat is de verhouding tussen privaat en collectief bezit? Volgens Klaas van Egmond is die zoek geraakt. Of is privé-eigendom de basis van onze westerse samenleving? Daar gaat Bald de Vries op in. Een vraagstelling die zijn aanleiding vond in onder andere een artikel van Bas van Bavel, die stelde dat we teveel focussen op inkomensongelijkheid, maar dat vermogen meer bepalend is voor iemands positie in de wereld. Een uitdagende gedachte. Vanuit juridische, historische, geografische en maatschappelijke invalshoeken worden vragen rond bezit besproken. Als we de discussie volgen in het ebook, kan de titel 'Van mij' hierbij zowel van een vraag- als een uitroepteken worden voorzien.
Debat en nieuwe media
Terug naar het debat in het algemeen. Debat is niet alleen niet weg te denken uit de wetenschap, maar ook niet uit de samenleving. Debat is bovendien populair. Maar de vorm van debat is aan wijziging onderhevig. Soms zelfs zodanig, dat je je wel eens afvraagt of het nu een debat is of twee monologen die gelijktijdig worden uitgesproken. In hoeverre luistert en reageert men, en in hoeverre herhaalt men? Het kan haast niet anders zijn dat het debat in vorm wijzigt onder invloed van nieuwe media, de enorme hoeveelheid beschikbare informatie en opvattingen, en de mogelijkheden om langs verschillende kanalen tegelijk te communiceren en te debatteren. Universiteiten en wetenschappers gebruiken bijvoorbeeld de sociale media toch nog primair om te zenden, om mededelingen te doen. Maar er komen generaties studenten aan - en dus toekomstige wetenschappers - die op andere, creatieve wijze omgaan met sociale media en communicatie. Vanzelfsprekend leren wij hen dat een ordelijk wetenschappelijk debat aan bepaalde eisen moet voldoen. Maar het debat van morgen kan niet worden beperkt tot de vormen die we nu kennen. Een thema dat ons in de komende jaren zeker gaat bezighouden en zich wellicht leent voor een volgend ebook.
