Denker des Vaderlands
Na twee jaar is het tijd om het stokje over te dragen: Hans Achterhuis nam gisteravond afscheid als Denker des Vaderlands en tegelijkertijd werd de nieuwe denker, René Gude, gepresenteerd aan het publiek inclusief hilarische balkonscène en abdicatie (“Zullen we even wuiven, Hans?”).
Achterhuis, die de functie van Denker des Vaderlands ruim twee jaar vervulde, gebruikte daarbij het woord 'tegendenken' (kijk de lezingen van deze serie terug). En ook het boek over twee jaar Denker des Vaderlands kreeg de titel 'Tegendenken' mee. Rene Gude daarentegen zal de komende jaren gaan 'meedenken'. Hij wil meedenken over de vraag hoe we het met de wereld kunnen uithouden; hoe we het met de dingen kunnen uithouden, en hoe we het met onszelf kunnen uithouden: “En dat is meestal geen makkelijke jongen”.
Wij denken dus wij bestaan
Tegendenken vergt moed. Achterhuis heeft altijd kanttekeningen geplaatst bij militair ingrijpen, ook als iedereen riep dat we 'toch iets moesten doen', maar meedenken vergt wellicht ook moed. Want als je meedenkt, wek je de schijn niet kritisch te zijn. Denken voor het vaderland dus, maar de term 'wij' is gevaarlijk volgens Achterhuis: "De samenleving is pluralistisch en dat vind ik leuk. Ik heb niet de neiging om steeds naar het gemeenschappelijke te wijzen". Een van de voorbeelden van Achterhuis (naast Albert Camus) Hannah Arendt wilde zich ook niet vereenzelvigen met 'wij de joden' of 'wij de Duitsers'. Het gaat Achterhuis om de individuen dichtbij, niet om de ander. Tegendenken doe je dus met geliefden en vrienden. Niet met of voor het collectief. Gude is juist op zoek naar de gezamenlijke intelligentie: "Ik denk dat samen denken meer oplevert dan elkaar sceptisch tegenspreken. Naast 'Ken Uzelf' wordt ook 'Ons kent Ons' een aandachtspunt in mijn denkerschap".
Als filosoof probeert Achterhuis de actuele wereld te begrijpen en te analyseren via publieke discussies in kranten en boeken. Deze rol geeft hij nu over aan Gude. Kijk de afscheidslezing hier terug. Lees het interview met Gude in Trouw. Bekijk alle andere lezingen van Achterhuis.
