Tegelijkertijd leven miljoenen mensen nog onder de armoedegrens. Dit leidt tot een maatschappelijke hogedrukpan. Zowel de toenemende consumptie als de armoede, die onder andere leidt tot een trek naar de stad, vormen een belasting voor de watervoorziening, bossen en bodem. Indiase instellingen zijn hard op zoek naar oplossingen. In Europa hebben we te maken met grote uitdagingen om de verzorgingsstaat te hervormen tot een nieuwe duurzame economie. Tijdens de Christmas lecture 2012: Holy Cow! lichtten bruggenbouwers tussen wetenschap en samenleving hun visie toe. Een interdisciplinaire benadering lijkt in beide gevallen de enige manier: overheden en bedrijven moeten nauw samenwerken en hun oplossingen ontwikkelen samen met burgers. De manier waarop India de uitdagingen aanpakt onder grote druk, kan een inspiratiebron zijn voor Europa, waar we onze roestige instituties en verworvenheden met moeite opgeven.
India verlicht
Leena Srivastava, is als executive director verbonden aan The Energy and Resources Institute (TERI) in India. TERI streeft naar oplossingen voor de urgente milieu-, energie- en duurzaamheidsproblematiek door bottom-up wetenschap, beleidsadvies en imput voor internationale verdragen. Directeur van het instituut is Nobelprijswinnaar Pachauri, die samen met Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede ontving voor zijn inzet voor het klimaat. Zijn collega Srivastava illustreerde dat internationaal onderzoek en locale toepassing heel goed samengaan. Een van de wapenfeiten van haar instituut is het project 'Lighting a billion lives'. Dit voorziet huishoudens die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten van verlichting op basis van zonne-energie. Door goed te luisteren naar de wensen van de bevolking en intensieve samenwerking met multinationals zoals Philips is het gelukt om veel Indiase dorpen nu op dit duurzame systeem over te laten stappen. De lampen worden niet weggeven, maar gehuurd van een locale ondernemer. High-tech wordt hier gecombineerd met sociale innovatie aansluitend bij bestaande structuren.
Holistische aanpak
Dr. ir. Tom Bakkum, kwartiermaker van TERI Europe, dat vorig najaar werd gevestigd op de Uithof, benadrukt dat Nederland en India veel van elkaar kunnen leren. Wetenschappers moeten hiertoe hun wetenschappelijk onderzoek richten op een maatschappelijke vraag. Met name de governance rondom de inbedding van nieuwe technologie is iets waar beide continenten elkaar veel te bieden hebben. Een Utrechtse delegatie van locale bestuurders, wetenschappers en bedrijven bezocht India recentelijk en kwam samen met TERI-India tot vijf onderzoeksvoorstellen, waarbij tot verrassing van ieder de gelijkwaardigheid voorop stond. De uitdaging is dit proces zowel economisch rendabel te maken als tot maatschappelijk wenselijke uitkomsten te laten leiden. Bakkum ziet voor zichzelf hier een rol als bruggenbouwer. Maar nodigt iedereen uit mee te denken, omdat niemand op dit gebied de wijsheid in pacht heeft.
Co-creatie
Ook volgens mr. drs. Jan Staman (directeur Rathenau instituut) is samenwerking tussen wetenschap en maatschappij in een proces van co-creatie de enige manier om de grote uitdagingen in de wereld te beantwoorden. Zijn instituut adviseert de Nederlandse overheid over nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Hij stelt zich daarbij ook de vraag onder welke omstandigheden technologie wordt geaccepteerd door de bevolking en of dat overal ter wereld een zelfde proces zal zijn. Deels wel: het onderwijs maakt van ons allemaal wereldburgers die oog hebben voor andere culturen en weet hebben van mensenrechten, en de wetenschap leert ons onze wereldbeelden te onderzoeken en in twijfel te trekken. Maar deels zijn we gevormd door onze eigen gewoonten en gebruiken. Succesvolle wetenschap zal hierbij aansluiten om vertrouwen te winnen en om zeker te zijn dat de juiste problemen worden aangepakt en de oplossingen passen bij het gedrag van mensen. Dit vergt dialoog. Dat mensen vertrouwen zoeken is duidelijk, maar hoe dit tot stand komt is bij elke technologie en in elke cultuur telkens een vraag.
Paradigmawisseling
Voor de wetenschap betekent dit een paradigmawisseling. Wetenschappers worden beloond voor publicaties in vaktijdschriften. Fundamenteel onderzoek en maatschappelijke relevantie worden vaak gezien als tegenstellingen, terwijl juist fundamenteel onderzoek leidt tot bruikbare maatschappelijke toepassing. TERI laat dit goed zien. Ook het onderwijs zal studenten interdisciplinair moeten opleiden. Met het oog daarop is TERI een eigen universiteit gestart waar inmiddels 700 studenten opgeleid worden. Het moeilijkst lijkt het overheden te betrekken bij dit soort processen. Toch zijn zowel de grote internationale instituties zoals de Verenigde Naties als ook lokale overheden van belang vanwege hun mogelijkheid verschillende netwerken aan elkaar te knopen. Srivastava noemde het voorbeeld van een congres waar kennis werd gedeeld door Zuidelijke landen en samenwerking op een aantal fronten van de grond kwam. De Verenigde Naties waren daar cruciaal, niet door het initiatief over te nemen, maar wel als bruggenbouwers.
Bestudering van technologie in andere landen maakt ons bewust van het belang van cultuur voor de succesvolle toepassing van kennis. Ook in een snel veranderende en globaliserende wereld zullen we lokale oplossingen moeten bedenken. Waarbij we kunnen leren van elkaar, wat betreft de inrichting van het proces, zonder dat we de uitkomsten kunnen voorspellen. Bekijk de lezing in het geheel hier terug.
