Rights to a green future voorjaar
1,2 miljard mensen zijn voor water afhankelijk van de bergen van het Hindu-Kush gebergte. Door sneeuw in de winter, die smelt in de lente en de zomer zijn de bewoners van dat gebied het hele jaar door verzekerd van een constante toevoer van water. De opwarming van het aarde verandert dat ingrijpend. Sneeuwval zal plaatsmaken voor regenval en waar er in eerste instantie een overschot aan water ontstaat door het smelten van gletsjers, zal op lange termijn een tekort aan water zijn, omdat de gletsjer verdwijnt. Volgens prof. dr. Lennart Olsson, hoogleraar Fysische Geografie aan de Universiteit van Lund en oprichter-directeur van het Lund University Centre for Sustainability Studies (LUCSUS), is dit slechts een van de voorbeelden van de gevolgen van klimaatverandering op het leven op aarde.
Dubieuze praktijken
In de wetenschappelijke wereld is er brede consensus over de aard en betekenis van het woord 'klimaatverandering'. Die consensus berust op drie pijlers: het klimaat verandert op dit moment op een fundamentele manier die niet door natuurlijke variatie te verklaren valt; broeikasgassen zijn verantwoordelijk voor klimaatverandering; en de enorme toename in broeikasgassen wordt veroorzaakt door fossiele brandstoffen en boomkap. Wetenschappelijke rapporten leiden keer op keer tot de conclusie dat de mens een aanzienlijke bijdrage levert aan de opwarming van de aarde. Hoe kan het dan toch dat er maatschappelijk gezien nog zoveel scepsis is rondom klimaatverandering en het menselijk aandeel daarin?
De politiek speelt een belangrijke rol. Zo zijn er verscheidene Amerikaanse presidenten geweest die (financieel) gebaat waren bij het beschermen van aardolie als brandstof nummer één en zodoende niets gedaan hebben om duurzame energie te promoten. Daarnaast zijn er allerlei bedrijven en lobbygroepen die miskende wetenschappers voor hun karretje spannen. Deze wetenschappers publiceren onderzoek dat de rol van de mens met betrekking tot klimaatverandering bagatelliseert en veroorzaken daarmee een ogenschijnlijk controverse rondom het klimaatprobleem. Olsson beveelt het boek Merchants of Doubt van de historici Naomi Oreskes and Erik Conway aan, dat leest als een thriller.
Het kind van de rekening
De verliezers van dit geharrewar rondom klimaatverandering zijn de allerarmsten. Zij ondervinden nu al de gevolgen en worden door klimaatverandering nog meer in hun eerste levensbehoeften aangetast. De consequenties zijn voor deze groep desastreus. Door watertekort zal er op sommige plekken op aarde geen landbouw meer bedreven kunnen worden, mensen zullen honger lijden, terwijl anderen hun huizen moeten verlaten omdat hun dorpen opgeslokt worden door almaar uitdijende rivieren. Het klimaat wordt hoe dan ook een stuk grilliger dan de afgelopen tienduizend jaar het geval is geweest.
Wetenschappers wijzen erop dat het geen toeval is dat de mens juist in dit tijdsbestek zich heeft kunnen ontwikkelen. Een stabiel klimaat lijkt een vereiste voor een stabiele samenleving. Op lange termijn valt het zelfs niet uit te sluiten dat grote delen van de wereld onbewoonbaar worden omdat het er te warm zal zijn. Wanneer de aarde met 'slechts' 10 graden Celsius opwarmt, wat in het geheel niet ondenkbaar is tegen het jaar 2300, zullen grote gedeelten van Afrika, heel India en het Oosten van de VS niet meer leefbaar zijn voor de mens. En dit is slechts vijf generaties verwijderd van ons.
'Ecological modernisation' en 'degrowth'
De tijd waarin we vrijblijvend over 'ecological modernisation' (economische groei gepaard met ecologische vernieuwing) konden praten is inmiddels voorbij, zegt Olsson. Dan hadden we twintig jaar eerder moeten handelen. Olsson heeft veel vertrouwen in technologische oplossingen, maar niet in de governancestructuren die nodig zijn om met behulp van technologie tot wereldwijde oplossingen te komen. Zeker de vrije markt is niet toegerust voor de lange termijnmaatregelen en investeringen die nodig zijn voor deze omslag naar nieuwe technologie en economie. We moeten het vrijemarktdenken met zijn valse belofte van ongelimiteerde economische groei opzijschuiven en aan 'degrowth' te doen.
De enige manier waarop we de gevolgen van klimaatverandering nog enigszins in eigen hand kunnen houden, is door acuut de uitstoot van broeikasgassen te beperken. De noodzaak is er, de technologie is er, maar de politieke wil ontbreekt. De andere manier van denken over waardecreatie die dit vergt, wint aan momentum, maar er is nog te weinig over gepubliceerd om het bijvoorbeeld op te nemen in rapporten van de IPCC. Zolang klimaatverandering geen urgentie op de politieke agenda heeft en wetenschappers niet interdisciplinair samenwerken en het debat aangaan over een andere economie, ziet de toekomst er wat dat betreft somber uit.
Volgende week zal prof. dr. Rosemary Rayfuse een lezing geven over collectieve actie en de weg die voor ons ligt. Kijk de lezing van Lennart Olsson hier terug: Impacts of climate change
