Vergezichten
Wat is talent eigenlijk? En hoe kunnen we talent zo optimaal mogelijk gebruiken? Bij deze vragen stond Doekle Terpstra, sinds 2005 voorzitter van de HBO-raad, de branche- en werkgeversvereniging van de Nederlandse hogescholen, stil tijdens zijn lezing in de serie Vergezichten.
Talent wordt vaak omschreven als het hebben van exclusieve en uitzonderlijke gaven. Een goed voorbeeld is Ard Schenk; hij schaatste stukken harder dan de gemiddelde Nederlander en had dus iets waar mensen trots (en/of jaloers) of konden zijn: iets exclusiefs en uitzonderlijks. Echter, zo stelt Terpstra, iedereen in de samenleving heeft een (uitzonderlijk) potentieel. Iedereen heeft iets waarin hij of zij uniek is, hoewel het misschien relatief ondergemiddelde vaardigheden zijn. De vraag wordt in dat geval hoe de samenleving zo ingericht kan worden dat ieders potentieel op een zo optimaal mogelijke manier wordt gestimuleerd en ingezet. Deze vraag speelt extra op in de complexe samenleving waarin wij vandaag de dag leven.
Volgens Terpstra spelen verschillende ontwikkelingen in de samenleving in op deze manier van kijken naar talent. Mensen zijn steeds meer geëmancipeerd en nemen de regie over hun eigen leven (Herman Wijffels spreekt zelfs over de afgelopen eeuw als de ' eeuw van emancipatie' ). Daarnaast spreekt Richard Florida in zijn boek The Rise of the Creative Class (2003) over de hang van de jeugd naar keuzevrijheid: zij laten zich niet meer zo gemakkelijk in maatschappelijke blauwdrukken opsluiten. De construtie van de samenleving zal dus, met andere woorden, niet meer van bovenaf plaatsvinden, maar van onderaf. Ook in het dagelijks leven ziet Terpstra deze focus op de competenties en de wil om te ontwikkelen van het individu: kinderen worden van homo sapiens steeds meer een homo zappiens, die in staat is om veel informatie zelf snel te verwerken. Ook in het onderwijs en op de werkvloer worden mensen uitgedaagd om de eigen talenten zo veel mogelijk te benutten.
Dit alles tezamen bewerkstelligt een kentering in de samenleving: de mens is op zoek naar erkenning en heeft de wil om zich te ontwikkelen. Dit wereldbeeld bied enorme mogelijkheden om de maatschappij zo vorm te geven dat het potentieel aan talent in mensen wordt benut. Hier is echter wel een kentering in de politiek voor nodig: verantwoordelijkheid moet teruggelegd worden bij de mensen zelf, in plaats van bij de staat. Dit stimuleert mensen om zelf aan de slag te gaan en de samenleving van onderaf vorm te geven, waarbij talenten uit alle lagen van de samenleving worden benut: een vergezicht om naar uit te kijken.
