Wetenschap in Hollywood: over de zin en onzin van wetenschap in films.
De film Idiocracy (2006) opent met het nieuws dat natuurlijke selectie domme mensen bevoordeelt. Het zit als volgt: voor intelligente mensen is het nemen van kinderen een weloverwogen keuze, ze zien er vaak van af om allerlei redenen. Zo geven universitair opgeleiden liever voorrang aan hun carrière. Domme mensen (denk: 'tokkies') planten zich echter vrolijk voort zonder na te denken over de consequenties. De film schetst zo een toekomst waarin louter idioten bestaan, een dystopie die volledig anti-intellectueel is. Het gemiddelde IQ ligt rond de 20, dit heeft lachwekkende gevolgen: men geeft de nationale gewassen geen water maar Gatorade (een sportdrank). De film is een satirische kijk op onze samenleving en de toekomst. Succes in de bioscoop was er niet, maar in de jaren die volgden kreeg Idiocracy een cultstatus. Misschien wel omdat velen het gevoel van de dumbing-down van de maatschappij herkennen. Maar is dat effect echt gaande?
De toekomst
De hoofdpersoon is een gewone jongen, Joe Bauers. Hij werd geselecteerd voor een 'invries' experiment, samen met de prostituee Rita. Vijfhonderd jaar later stort hun vrieskist op het appartement van Frito Pendejo (Spaans voor 'gefrituurde eikel'). Die is boos, want zijn favoriete tv-programma 'Ow! My Balls!' wordt onderbroken. De toon is gezet. Joe komt erachter dat hij in de toekomst is en dat de bevolking oliedom is. Hij is met gemak de slimste mens op aarde, uiteindelijk wordt hij dan ook president, omdat hij als enige bedenkt dat je beter water op de gewassen kunt sproeien dan frisdrank. De 'average Joe' is in 2025 een genie.
Worden we echt steeds dommer? Er zijn wel veel 'slechte' programma's op de buis waar mensen graag naar kijken, zo lijkt het voorbeeld in de film verdacht veel op de serie Jackass. En als je ooit wel eens bent bespot omdat je over iets intelligents of serieus praat, boeken leest of 'te moeilijke woorden' gebruikt, neig je misschien ook naar 'ja'. In de film maakt men mensen die netjes praten of lezen uit voor fags. Maar wat zegt de wetenschap over onze intelligentie?
Intelligentie, erfelijkheid en omgeving
“I thought your head would be bigger” merkt de president op bij de eerste ontmoeting met Joe. Hij verwacht dat intelligentie gepaard gaat met een groot hoofd. In september 2010 publiceerde Discovery Magazine een interessant artikel met de vraag: Als de moderne mens zo slim is, waarom krimpen onze hersenen? De mogelijke verklaringen verschillen van 'we worden minder intelligent' tot 'onze hersenen reorganiseren hun structuur en ontwikkeling'. Dat laatste lijkt logisch, want het brein is een energievretend orgaan dat 20% van onze calorie-inname verbruikt. De evolutionaire oplossing is dan het overgeven van gunstige gen-mutaties die het kleinste brein met de grootste intelligentie opleveren. Toch zeggen sommige genetici dat we juist dommer zijn geworden door bepaalde mutaties, al is dit niet onomstreden. In het tijdschrift Intelligence (2 mei 2013) zeggen onderzoekers dat het IQ van onze voorouders 14 punten hoger zou zijn dan dat van ons, maar wat zegt deze score over absolute intelligentie? Op 4 juni zond EenVandaag een reportage uit met de Nederlandse onderzoeker die aan de publicatie meewerkte en de arts Ivan Wolffers die de meetmethodes in twijfel trekt. In de 20ste eeuw was er de psycholoog Henry Goddard, die stelde dat de menselijke intelligentie kwetsbaar is omdat die afhangt van een enkel dominant gen. In huidig wetenschappelijk werk claimt men dat intelligentie kwetsbaar is omdat deze wordt bepaald door duizenden genen. Een verstoring van één willekeurig gen kan dan al schadelijk zijn. De discussie is beladen omdat deze, ondanks het wetenschappelijk onderzoek, niet waardenvrij is. Want wat is intelligentie? Als we intelligentie beschrijven in termen van genen en evolutie, maak je een sociale en politieke keuze over welke zaken hierin belangrijk zijn. Commentaar op IQ-testen is dat deze te oefenen zijn en bepaalde elementen van intelligentie buitensluiten. Een IQ-test kun je ook niet gebruiken om generaties te vergelijken, omdat de score cultureel en dus tijdsbepaald is. De discussie: steeds dommer of steeds slimmer...wordt vervolgd.
Idiocracy is natuurlijk een satire en een komedie, toch is het jammer dat de enige reden voor de radicale vermindering van intelligentie is dat de 'verkeerde' mensen de meeste baby's krijgen. Het debat nature vs. nurture en de invloed van kapitalisme (zoals een blogger hier beschrijft) blijft buiten schot. Als er al sprake is van een steeds lagere gemiddelde intelligentie moeten externe factoren, zoals de omgeving, de kwaliteit van het onderwijs is, of de opkomst van moderne technologie niet onbelicht blijven.
Evolutie
Wat zijn evolutie en natuurlijke selectie eigenlijk, en wat niet? In de serie 'Evolutie van de gewervelden', bespreekt prof. dr. Jelle Reumer dit. In de laatste lezing gaat hij specifiek in op de mens, wij zijn toch immers de kroon op de evolutie? Of is dat een misplaatst superioriteitsgevoel, een bedenksel van ons steeds kleiner wordende brein? Bekijk de lezing 'Primaten en de mens' terug.
Bekijk de proloog van Idiocracy, waarin haarfijn wordt uitgelegd hoe we steeds dommer worden:
Meer 'Wetenschap in Hollywood' blogs:
> DNA en epigenetica in Gattaca (24-03-2012)
> The Matrix (02-04-2012)
> Aliens (10-04-2012)
> Kunstmatige Intelligentie (23-04-2012)
> The Day After Tomorrow (10-05-2012)
> Contagion (11-06-2012)
> Minority Report (18-06-2012)
> Repo Men (27-06-2012)
> Prometheus (09-07-2012)
> The Machinist (30-07-2012)
> Armageddon (13-08-2012)
> The Hulk (05-09-2012)
