Het koningshuis: van fundament tot ornament

Aanstaande zaterdag zijn alle ogen in de wereld gericht op Londen. Honderden miljoenen mensen zullen getuige zijn van het huwelijk tussen de Britse prins Harry en zijn geliefde, de Amerikaanse actrice Meghan Markle. Eindelijk ontlading na maanden massahysterie.

De koninklijke plechtigheid als mediaspektakel is natuurlijk niet nieuw. Kijkers van de populaire Netflix-serie The Crown weten dat het 65 jaar geleden begon met de kroning van de huidige Britse koninging Elizabeth II. De ceremonie in Westminster Abbey op 2 juni 1953 was de allereerste Europese live-televisieuitzending ooit. Ieder detail werd minutieus in beeld gebracht, van de rijtour door de stad tot het neerdalen van de loodzware kroon op Elizabeths hoofd. Destijds een teken van ongekende modernisering.

Toch werd niet alles op camera's vastgelegd. De zalving die we in The Crown zien was voor de televisiekijkers in 1953 niet te volgen. Zo werd niet volledig afgedaan aan de sfeer van ondoorzichtigheid die rond het koninklijk huis hangt. "Wie kiest er nu voor doorzichtigheid als er ook magie bestaat?", horen we de Duke of Windsor zeggen, die vanuit Parijs naar de kroning van zijn nichtje kijkt. "Wij zijn stervelingen," Elizabeth is een "godin".

Het feit dat de plechtigheid wereldwijd te volgen was toont aan dat het magische, goddelijke aura waar de Duke of Windsor over spreekt al op z'n retour is tegen de tijd dat Elizabeth de troon bestijgt. Tegenover het instandhouden van het mysterie staat de hang naar transparantie bij de Britse bevolking, een wrijving die in de serie regelmatig tot spannende momenten zorgt.

Royals als celebrities

Wat de The Crown laat zien, maar ook de huidige aandacht voor de royal wedding van Harry en Meghan, is dat de leden van de koninklijke familie celebrities zijn geworden. Volgens historicus dr. Jeroen Koch is dat het resultaat van een lange ontwikkeling die zich in de tijd van de Franse Revolutie heeft ingezet. "Na die revolutie was de koning niet langer het fundament of de belichaming van de staat, maar het ornament van de staat."

Dit zorgde uiteindelijk voor een verandering in de verhouding tussen de vorst en en zijn of haar bevolking. "Konden koningen aan het begin van de negentiende eeuw nog claimen dat de natie van hen zelf was, aan het einde van die eeuw zijn de koningen en koninginnen bezit van de natie geworden, van een brede middenklasse die zich voor het overgrote deel maar al te graag met de monarchie identificeert," aldus Koch.

Tegen die tijd gaat het al lang niet meer over de koningin of koning alleen, maar om 'de familie op de troon', zoals de Engelse journalist Walter Bagehot in 1867 schreef. En het geheim van deze familie was haar mysterie en magie. Daarmee bewaakte ze volgens hem de waardige kant van de staat, in tegenstelling tot de efficiënte kant van de staat die door de regering, parlement en ambtenarij werd ingevuld. Alsof hij vermoedde wat er ging komen, waarschuwde hij voor het opheffen van het mysterie: "We must not let in daylight upon magic."