Nieuwsplatform Twitter hield afgelopen week een grote schoonmaak binnen het gebruikersbestand. Het verwijderde daarbij een grote hoeveelheid nepaccounts. In totaal gaat het om tientallen miljoenen: mensen die hun account niet meer gebruiken, maar ook nepvolgers. Journalist Rudy Bouma van Nieuwsuur hield het aantal volgers van tientallen Amerikaanse en Nederlandse accounts bij, voor én na de schoonmaak. Hetzelfde deed Twopcharts Nederlands. Bekende grote verliezers zijn: Geert Wilders, Robin van Persie, Wesley Sneijder, maar ook GeenPeil en andere politici en opiniemakers. Wat is er aan hand?
Sociale media bestaan ongeveer voor de helft uit bots en voor de andere helft uit echte mensen, aldus Rami Essaid in het het artikel 'The Follower Factory' van de New York Times. Hij is de oprichter van Distil Networks, een cybersecurity bedrijf dat gespecialiseerd is in het uitroeien van netwerken van zogenaamde 'bots', oftewel robot accounts. Een tweet moet je dus nooit zo voor waar aannemen. Want niet alles is wat het lijkt. Vlak voor de WK-finale ging een filmpje viraal waar je Kroaten zag feestvieren. 6.8 miljoen views, 78.500 retweets en 196.000 likes later blijkt dat een filmpje uit 2016 te zijn, gemaakt tijdens een festival in Pamplona. Relatief onschuldig, maar het geeft aan hoe makkelijk het is om onzin te verspreiden.
Er is een groeiende markt van nepvolgers. Voor weinig geld kun je grote hoeveelheden nepaccounts kopen die jou gaan volgen. Het is een strategie van bekende mensen, maar ook van bedrijven. Met meer volgers lijk je simpelweg belangrijker en hoe meer volgers je hebt, hoe meer geld je kunt verdienen met gesponsorde berichten. In de 'Follower Factory' leggen ze haarfijn uit hoe dat werkt, aan de hand van drie verschillende soorten bots: scheduled bots, die stipt om de zo veel tijd iets posten; watcher bots, die andere accounts of websites in de gaten houden en posten wanneer er iets veranderd is. En dan zijn er de amplification bots, die tweeten en liken tweets van clienten waardoor die meer zichtbaarheid krijgen.
Soms zitten er echte mensen achter accounts die toch 'nep' zijn, de zogenaamde Twittertrollen. Die proberen de publieke opinie te beïnvloeden op belangrijke momenten. Dit gebeurde tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen en het Brexit-referendum. Op basis van eigen onderzoek van de NRC blijkt dat in de afgelopen twee jaar ook ruim 900 Nederlandstalige berichten zijn verstuurd vanuit een 'trollenfabriek' in Sint-Petersburg, het beruchte Internet Research Agency (IRA), dat zeker 3841 trol-accounts beheerde. 900 berichten lijkt misschien niet veel, maar die worden weer gedeeld en geliked door anderen en zo verspreiden ze zich als een olievlek. De IRA wil hiermee een anti-islamsentiment aanwakkeren. Westerse inlichtingendiensten zijn het in grote lijnen eens over het uiteindelijke doel van het Russische trollenleger: twijfel zaaien en de tegenstander destabiliseren. De zo veroorzaakte chaos verzwakt westerse democratieën, de Europese Unie en de NAVO. De Russische nepaccounts hebben ook in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk geprobeerd het immigratiedebat te beïnvloeden, blijkt uit Brits onderzoek.
Twitter is nu dus weer opgeschoond, maar hoe lang dat duurt is de vraag. De bots zijn als onkruid. Het enige dat echt helpt tegen misleiding is zelf kritisch blijven op de berichten die je leest of ziet. Gelukkig zijn er accounts die nepnieuws ontmaskeren, zoals SM Hoax Slayer en de Nederlandse onderzoeksjournalist Peter Burger. Je kunt via de website Twitter Audit ook checken hoeveel procent van de volgers van een bepaald account nep is. Tijdens het Science Café over manipulatie sprak mediawetenschapper dr. Dan Hassler-Forest over de verspreiding van nepnieuws en hoe we daar mee om kunnen gaan. Beluister zijn verhaal.
