Deze zomer verschijnt de blogserie 'schoonheid' ter voorbereiding op de lezingenreeks 'Ware Schoonheid' dit najaar.
Wat is de schoonheid van overdreven aantrekkende eigenschappen? Waarom worden meeuwen bijvoorbeeld aangetrokken tot de rode vlek op de snavel van hun moeder of mannen tot grote borsten? En waarom vinden wij de duurste auto's het mooiste? Dit heeft allemaal te maken met supernormale aantrekkingskracht. Schoonheid leidt tot gevoelens van aantrekking. Andersom houdt aantrekkingskracht verband met schoonheid omdat waar we tot worden aangetrokken bij mensen en dieren een mooi en vaak fijn gevoel oproept. Dieren en mensen worden aangetrokken door 'overdreven' kenmerken, dit heet supernormale aantrekkingskracht. Deze overdreven kenmerken zijn onder andere felle kleuren, junkfood, dure merkproducten en pornografie. Maar iets waar we tot worden aangetrokken hoeft er niet mooi uit te zien. Hoe kan het dan toch mooi zijn?
De meeuwen van Tinbergen
De Nederlandse etholoog Niko Tinbergen (1907-1988) onderzocht in 1947 waarom pasgeboren meeuwen naar de snavel van hun moeder worden getrokken en kwam erachter dat de grote rode vlek op de snavel zorgde voor de aantrekking. Sterker nog, wanneer Tinbergen een stuk karton met een willekeurige felle kleur voor de meeuwen hield, dan liepen zij ook naar het karton toe. Deze aantrekkingskracht werd door Tinbergen de supernormale prikkel (oftewel de sleutelprikkel) genoemd. De prikkel is aangeboren omdat jonge meeuwen zonder dat het hen is aangeleerd naar een willekeurige felgekleurde vlek worden getrokken. Voor meeuwen is dit een soort van 'schoonheid', omdat zij instinctief weten dat de felle kleur de plaats aangeeft waar zij eten kunnen krijgen, namelijk in de snavel van hun moeder. Tinbergen won voor zijn onderzoek de Nobelprijs, die hij deelde met Konrad Lorenz. Ook Lorenz bestudeerde de supernormale prikkel bij vogels, maar op een andere wijze. Hij legde in een nest van een vogel naast de eigen eieren grotere eieren neer en zag dat de vogels de grotere eieren boven de eigen eieren prefereerden.
Schattigheid
Volgens Tinbergen en Lorenz tonen zowel mensen als dieren het gedrag aangetrokken te worden naar 'overdreven' kenmerken. Supernormale aantrekkingskracht is een overdreven versie van een prikkel waarin we instinctmatig in geïnteresseerd zijn. De interesse in de normale prikkel heeft ons in het verleden geholpen met overleven en voortplanten. De overdreven versie intrigeert ons tegenwoordig zo dat we de normale versie negeren. Lorenz constateerde ook dat mensen de uiterlijke kenmerken van huisdieren schattig vinden en dus tot hen zijn aangetrokken. Zijn verklaring hield in dat we huisdieren (honden en katten) schattig vinden omdat ze eigenschappen hebben die baby's ook hebben: grote ogen, een licht bollend voorhoofd en een vrij platte snuit. Als een dier of mens babykenmerken heeft dan vinden wij het 'schattig' en krijgen wij het gevoel ervoor te willen zorgen. Daarom worden we aangetrokken worden tot strip- en cartoonfiguren zoals Calimero en Mickey Mouse. Beide fantasiefiguren hebben namelijk overdreven babykenmerken.
Van junkfood tot pornografie
Mensen zijn erg gevoelig voor supernormale prikkels. Enkele voorbeelden hiervan zijn junkfood, merkproducten en pornografie. Junkfood is voedsel waar mensen tot worden aangetrokken, omdat het veel vet bevat en daarom (voor beperkt gebruik) vaak lekkerder wordt gevonden dan gezond voedsel. Wij hopen vaak dat dure merkproducten zorgen voor een verhoogd statussymbool en pornografie is 'overdreven' seksuele intimiteit dat bij meerdere mensen zorgt voor een 'verhoogde' aantrekkingskracht door de opwinding die het kan oproepen. Mensen houden van supernormale prikkels, omdat het een fijner en daarom vaak 'mooier' gevoel teweegbrengt dan de normale prikkels. Het mechanisme achter meeuwen die reageren op iets roods, de aantrekkingskracht van puppy's en tekenfilmfiguren, junkfood, merkproducten en pornografie is vergelijkbaar: zij hebben ieder één of meerdere 'overdreven' aantrekkende eigenschappen die ervoor zorgen dat een mens of dier een fijn gevoel krijgt. Maar kunnen supernormale prikkels naast het fijne gevoel dat ze oproepen ook uiterlijke schoonheid teweegbrengen? Neem bijvoorbeeld make up, maakt dat mensen nou echt mooier?
Meer weten over de aantrekkingskracht van overvloedig eten en junkfood en tot welke gevolgen dit kan leiden? Kijk dan de lunchlezingen Framing Food terug. Volgende week kijken we naar de fysionomie. Kan deze studie die zich bezig houdt met het aflezen van karakters aan het uiterlijk, bepalen of iemand een mooi karakter heeft?
Vorige blogs:
