Want de tweeverdieners duwen in hun haast met hun karretje tegen mijn benen zonder op of om te kijken. Een voorbeeld van de nieuwe, 'elitaire' verhuftering waar Nederland van in de ban lijkt te zijn? Eén ding is wel duidelijk: dr. Bas van Stokkom heeft met zijn onlangs verschenen boek Wat een hufter! een gevoelige snaar geraakt.
Van Stokkom signaleert in zijn boek een toegenomen verruwing van de maatschappij. Dat is een gevolg van steeds verdere democratisering en individualisering. In een interview met Trouw vertelt hij: 'Mensen kunnen open en vrij praten over hun zielenroerselen, zonder bang te hoeven zijn voor het oordeel van een patriarch of andere autoriteit. Dat is nog steeds grote winst. Maar diezelfde opening van het gevoelsleven heeft geresulteerd in assertief individualistisch machtsvertoon en egocentrisme. Daarin zijn we helaas doorgeschoten.'
Nieuw daarbij is dat vooral de middenklasse, die zich voorheen verzette tegen ruwe omgangsvormen, debet is aan de verhuftering. Opnieuw in Trouw: 'Ik meen namelijk een perspectiefwisseling te zien. In het tijdperk van de klassenstrijd, met grote maatschappelijke tegenstellingen, werd hufterigheid bestreden door de middenklasse. Anno nu loopt de bourgeoisie, de middenklasse, zelf voorop in hufterig gedrag. Dat is uitermate zorgelijk.'
Of je het er mee eens bent of niet, Van Stokkom spreekt hier de hoogopgeleiden en bovenmodaal verdienende 'elite' aan op haar gedrag en dat is iets om over na te denken. De verworvenheid van een open maatschappij, waarin iedereen vrij is om te zeggen en te denken wat hij wil, heeft een keerzijde. En de toon waarop je zegt wat je wil, is even belangrijk als de inhoud. Kan aandacht voor debat en dialoog een oplossing bieden tegen de verhuftering van de maatschappij? Dinsdag 5 oktober spreekt Bas van Stokkom, samen met Micha de Winter, op het jaarlijkse Vredesdagen symposium, dat in het teken staat van vredeseducatie. Op het symposium zullen verschillende vormen van dialoog als methode van vredespedagogiek aan bod komen. Hoe verhoudt dit zich tot verharding en verruwing?
In een interview met de Volkskrant komt het onderscheid van Van Stokkom tussen verharding en verruwing naar voren. 'Verruwing is ongepolijst gedrag: schelden, kwetsen, met de vuisten klaarstaan. Verharding is de afbrokkelende sociale identificatie met anderen. “Je zou het een nieuwe individualistische hardheid kunnen noemen, typerend voor een winner-loser-samenleving”, zegt hij. In deze “ieder voor zich”-cultuur wordt compassie verdacht gemaakt.' Maar als compassie verdacht is (al is het maar met je buurvrouw die ook boodschappen aan het doen is), lijken de mogelijkheden op een open dialoog ook verkeken.
Bas van Stokkom, die een lezing zal houden over verzoening en vredesperspectieven na hevige conflicten, kan wellicht ook kort ingaan op de dialoog in de dagelijkse, democratische samenleving. Kom ook meepraten op dinsdag 5 oktober. Meer informatie, ook over het middagprogramma met vier workshops, vind je hier.
Verder lezen over het boek van Bas van Stokkom?
- Tefke van Dijk en Caroline Dircken, We zijn boos! Vox 2, jaargang 11
'Nederlanders hebben massaal een slecht humeur. We snauwen en kafferen en zijn snel op onze teentjes getrapt. Over opgeblazen ego's, korte lontjes en de noodzaak van een “Bildungsideaal”.'
- Maartje Somers, De stelling van Bas van Stokkom: Juist de middenklasse is verhufterd. NRC Handelsblad, 22 september 2010.
'In zijn nieuwste boek Wat een hufter! Ergernis, lichtgeraaktheid en maatschappelijke verruwing laakt Bas van Stokkom het doorgeslagen narcisme. Dat leidt tot verruwing waarvan de hele samenleving is doortrokken, zegt hij tegen Maartje Somers.'
